برای غلظت خون فصد بهتر است یا خون دادن؟ جواب قطعی!
آیا برای غلظت خون فصد بهتر است یا خون دادن؟ اگر هدفتان صرفاً رهایی از خون اضافه و سموم بدن باشد فصد روشی سریع و متمرکز محسوب می‌شود و زمان بیشتری طول می‌کشد تا خون ازدست‌رفته جایگزین شود؛ اما اهدای خون عمدتاً برای کمک به دیگران استفاده می‌شود و بدن طی مدت کوتاه‌تری خون ازدست‌رفته را جبران می‌کند. در برخی شرایط (مانند ابتلا به بیماری‌های عفونی) فرد نمی‌تواند خون اهدا کند؛ اما می‌تواند فصد خون انجام بدهد. ازسوی‌دیگر برخی پژوهش‌ها نشان می‌دهند که اهدای خون منظم فوایدی مثل کاهش ریسک بیماری‌های قلبی و بهبود سلامت کلی دارد؛ پس پاسخ قطعی این است که انتخاب بین فصد و اهدای خون به هدف شما وضعیت جسمی و توصیه پزشک بستگی دارد. در ادامه مزایا معایب و نکات کاربردی هر دو روش را بررسی خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
مروری بر تفاوت‌های اصلی فصد و اهدای خون
هر دو روش «فصد» و «اهدای خون» خارج‌کردن مقداری از خون بدن هستند؛ اما مکانیسم و اهداف آن‌ها متفاوت است؛ اما برای پاسخ به سؤال برای غلظت خون فصد بهتر است یا خون دادن؟ باید تمایز این دو را بررسی کنیم:
- در فصد کاهش غلظت خون و دفع سموم بدن مطرح است؛ درحالی‌که اهدای خون ابزاری برای کمک به نیازمندان خون و فرآورده‌های خونی محسوب می‌شود.
- خون فصدشده به‌دلیل وجود مواد زائد و سموم یا رعایت‌نکردن شرایط خاص معمولاً قابل‌مصرف برای دیگران نیست؛ اما خون اهدایی با رعایت استانداردهای پزشکی در مراکز مربوطه ذخیره و در اختیار بیماران نیازمند قرار می‌گیرد.
- در اهدای خون بدن اغلب طی چند هفته حجم از دست‌رفته را جبران می‌کند. حال آنکه در فصد جایگزینی به‌علت تزریق سرم یا مایعات و همچنین هدف کاهش غلظت خون در بازه زمانی طولانی‌تر رخ می‌دهد.
همچنین در برخی اختلالات همچون هموکروماتوز ارثی یا پلی‌سیتیمی‌ورا خارج‌کردن خون نقش درمانی دارد. این کار ممکن است به‌شکل کنترل‌شده در قالب اهدای خون یا با روش فصد صورت پذیرد. طبق گفته وب‌سایت healthline.com:
“While bloodletting may sound like an ancient clinical treatment, the principle behind it is still used in some — albeit rare and more medically sound — circumstances today. Historic bloodletting was based on a limited view of disease processes. Today, blood removal is usually done for diagnostic purposes or as an evidence-based method to remove specific amounts of blood to achieve very particular results.”
«اگرچه خون‌گیری (فصد) ممکن است به‌عنوان یک روش درمانی باستانی به نظر برسد؛ اما اصول پشت این روش همچنان در برخی موارد — هرچند نادر و با پایه‌های علمی و پزشکی قوی‌تر — مورد استفاده قرار می‌گیرد. در گذشته خون‌گیری براساس دیدگاهی محدود از فرایندهای بیماری انجام می‌شد. امروزه برداشت خون معمولاً به‌منظور تشخیص یا به‌عنوان روشی مبتنی بر شواهد برای برداشت مقادیر مشخصی از خون برای دستیابی به نتایج خاص و معین انجام می‌شود.»
پس از انجام کارهایی مانند حجامت یا فصد یا خون دادن برای کاهش غلظت خون رعایت توصیه‌های تغذیه‌ای نقش مهمی در حفظ تعادل بدن و جلوگیری از ضعف دارد. تغذیه مناسب بعد از این روش‌ها به بهبود سریع‌تر کمک کرده و از عوارض احتمالی جلوگیری می‌کند. برخی از مواد غذایی ممکن است تأثیر منفی بر روند بهبودی داشته باشند بنابراین آگاهی از اینکه بعد از حجامت چی نخوریم می‌تواند به حفظ سلامت و تعادل بدن کمک کند.
مزایای هر روش برای کاهش غلظت خون
برای پاسخ به سؤال برای غلظت خون فصد بهتر است یا خون دادن؟ باید مزایای هر روش را بررسی کنیم:
- فواید اهدای خون برای غلظت خون: اهدای خون منظم می‌تواند به پایین آوردن فشارخون و کاهش خطر تشکیل لخته خونی کمک کند. افرادی که دچار افزایش غلظت خون (هماتوکریت بالا) هستند با اهدای خون می‌توانند از خون خود برای سایر بیماران هم استفاده کنند. مزیت دیگر اهدای خون معاینه کوتاه پیش‌از اهدای خون است که ممکن است مشکلات پنهان سلامتی را نشان بدهد.
- فواید فصد خون برای غلظت خون: فصد خون در طب سنتی و حتی در پزشکی امروز (به‌صورت علمی و ایمن) عمدتاً با هدف کاهش غلظت خون و دفع مواد زائد بدن صورت می‌گیرد. در فصد از رگ‌های خاصی مقدار معینی خون گرفته می‌شود و همزمان به بیمار سرم تزریق می‌شود تا غلظت خون کاهش بیاید. به‌همین‌دلیل فصد می‌تواند راهکاری مؤثر در کنترل طولانی‌مدت غلظت خون باشد؛ چراکه بدن نسبت به جایگزینی حجم خون ازدست‌رفته طی مدت بیشتری اقدام می‌کند.
چه زمانی فصد را بر اهدای خون ترجیح بدهیم؟
اگر فرد مبتلا به بیماری عفونی قابل‌انتقال از طریق خون نظیر هپاتیت یا HIV باشد نمی‌تواند خون اهدا کند؛ اما ممکن است در مواردی تحت نظر پزشک فصد خون برای کاهش غلظت خون انجام بدهد. همچنین در طب سنتی فصد خون راهکاری برای تخلیه خلط‌های اضافی یا سموم بدن قلمداد می‌شود و پیشنهاد می‌شود به‌ویژه در اواخر زمستان یا اوایل بهار صورت بگیرد.
به گفته متخصصان افراد سیگاری که دچار افزایش غلظت خون هستند عموماً گزینه مناسبی برای اهدای خون نمی‌باشند اما می‌توانند با مشورت پزشک از فصد خون بهره ببرند. برخی افراد نیز به‌دلایل مختلف نیازمند خارج‌کردن مقدار کمی خون در بازه‌های زمانی خاص‌اند (مثلاً در پلی‌سیتیمی‌ورا). در این موارد فصد تحت نظارت پزشک انجام می‌شود.
چه زمانی اهدای خون می‌تواند مؤثرتر باشد؟
طبق مطالعات اهدای خون مرتب می‌تواند سطح آهن بدن را تنظیم کند و خطر برخی بیماری‌های قلبی را پایین بیاورد؛ اما روشن‌ترین دلیل اهدای خون کمک به افرادی است که دچار سانحه یا بیماری شده‌اند. در مراکز انتقال خون پیش‌از اهدای خون تست‌هایی مثل فشار خون ضربان قلب و گاهی غربالگری عفونت‌ها انجام می‌شود. این بررسی کوچک گاه به کشف زودهنگام اختلالات جدی مثل فشار خون بالا یا آریتمی قلبی کمک می‌کند. گاهی نیز بدون داشتن بیماری خاص اهدای خون به‌شکل دوره‌ای می‌تواند از تجمع آهن یا افزایش بیش‌ازحد گلبول‌های قرمز پیشگیری کند.
نکات ضروری پیش‌از تصمیم‌گیری برای فصد خون
بنابراین اگر می‌پرسید برای غلظت خون فصد بهتر است یا خون دادن؟ باید بدانید که پیش‌از هر اقدامی سطح هموگلوبین و میزان گلبول‌های قرمز (هماتوکریت) باید بررسی شود. اگر غلظت خون واقعاً بالاست ممکن است پزشک یکی از دو روش یا حتی ترکیبی از آن‌ها را پیشنهاد بدهد.
البته در اهدای خون گاهی ضعف سرگیجه و حالت تهوع موقت رخ می‌دهد. در فصد خون نیز در صورت رعایت‌نکردن اصول استریل خطر عفونت یا آسیب به رگ مطرح است. ضمنا اهدای خون بیش‌ازحد و با فواصل کم می‌تواند منجر به کم‌خونی شود. فصد خون نیز باید تحت نظر فرد متخصص و در شرایط استاندارد انجام شود تا میزان خروج خون کنترل شود.
سخن پایانی
برای غلظت خون فصد بهتر است یا خون دادن؟ انتخاب بین «فصد» و «اهدای خون» برای کاهش غلظت خون به وضعیت جسمی هدف درمان و توصیه پزشک شما بستگی دارد. اگر همزمان قصد کمک به بیماران دیگر را دارید و مشکل خاصی هم ندارید اهدای خون می‌تواند گزینه‌ای عالی باشد؛ اما اگر قادر به اهدای خون نیستید یا درمانگر توصیه به فصد دارد این روش راهکاری متمرکز برای دفع خون اضافه و سموم به شمار می‌آید.
