به بهانه دور دوم انتخابات ریاست جمهوری ـ بخش سوم: آغاز اصلاح اجتماعی در مقیاس خرد

وَأَنْذِرْ عَشِیرَتَکَ الْأَقْرَبِینَ (شعراء، ۲۱۴)
و خویشاوندان نزدیک خود را بیم و هشدار ده…

بر پایه روایتی که تفسیر فرات کوفی ذیل آیه ۲۱۴ سوره مبارکه شعراء آورده و نیز همسو با برداشت برخی از مفسران معاصر، فرمان بازتاب یافته در این آیه، در مرحله پایان دعوت محدود پیامبر صلی الله علیه و آله و در آستانه دعوت گسترده آن حضرت، از آن رو صادر شد که اصلاح اجتماعی نمی‌تواند یک‌باره و در سطح گسترده چهره بندد و مصلحان اجتماعی دین‌باور باید ابتدا آن چه را دنبال می‌کنند در مقیاسی خرد (در این جا خویشاوندان نزدیک) تجربه کنند و در حد توان آن را تحقق بخشند و سپس گستره آن را فراخی بخشند و بر پایه تجربیات به چنگ آمده، اصلاح در مقیاس‌های بزرگ را پی بگیرند.

تجربه موفق در مقیاس خرد، سازکار اصلاح اجتماعی در مقیاس‌های بزرگتر را از ابعاد مختلف، بسیار آسان‌تر می‌کند. به عنوان مثال، تردیدی نیست که اگر در چهل و پنج سال گذشته این توانایی را داشتیم که یک شهرک کوچک را به عنوان نمونه‌ای از آرمان‌شهری که شعار آن را می‌دهیم بسازیم اکنون آن تجربه موفق خود زبان گویایی برای فراخواندن گسترده مردم به سوی نیکی‌ها و خوبی‌ها بود و نیازی به هزینه کردن زیاد برای این کار نبود، زیرا مردم خود به دنبال همسان‌سازی زیست خود با آن الگوی پیاده شده در آن شهرک بر می آمدند.

با این مقدمه، می‌توان گفت یکی دیگر از معیارهای داوری در باره دو نامزد ریاست جمهوری امکان‌پذیری برنامه‌های آن‌ها از منظری است که از این آیه شریفه برداشت می‌شود. برنامه‌ای که قرار است در مقیاس ملی اجرا شود، ابتدا باید در سطح خرد و در سطح یک استان یا دست کم یک شهر و یا حتی یک روستا و یا لااقل یک محله و یا یک مجتمع مسکونی تجربه شده و کارآمدی و اثربخشی آن اثبات شده باشد. عرصه عمومی کشور عرصه آزمون و خطا نیست و آزمون و خطاهایی از این دست هزینه‌های جبران‌ناپذیر بر جامعه تحمیل می‌کند. برنامه‌ریزی‌های دور از واقعیت هر چقدر هم ادعا شود که دقیق است، مادام که پشت‌گرم به تجربه موفق اجرا در سطح خرد نباشد، تنها یک شعار زیباست که به راحتی نمی‌توان چشم امید به اجرای موفق آن در سطح ملی داشت. برنامه‌های فاقد پشتوانه آزمایش شدن در سطح خرد، تفاوتی چشمگیر با همه حرف‌های خوب کتاب‌ها و قوانین و سیاست‌ها و سخنرانی‌ها ندارد و همان گونه که زیبایی این سخنان چه بسا فاصله‌ای دراز با وضعیت عینی جامعه داشته باشد، این برنامه‌های به ظاهر زیبا هم در مرحله اجرا چه بسا همان فاصله را با آن چه در عمل محقق می‌شود، بیابد.

دوباره تأکید می‌نماید میزان پشت‌گرمی شعارهای انتخاباتی به تجربه اجرایی چه در داخل کشور و چه در خارج کشور یک معیار داوری و یک شاخص کمک‌کننده به تصمیم انتخاباتی ما در روز ۱۵ تیر ۱۴۰۳ است.