خلاصه کتاب جمع و تفریق: منتخب اشعار ( نویسنده زهرا زارع مقدم )

کتاب «جمع و تفریق: منتخب اشعار» اثر زهرا زارع مقدم، دریچه ای رو به جهان پر رمز و راز و درونیات آدمیه؛ مجموعه ای از اشعار دلنشین و عمیق که با زبانی ساده و بی پیرایه، احساسات پیچیده انسانی مثل عشق، امید، درد و نیایش رو به تصویر می کشه و با هر کلمه، خواننده رو به دنیای واژه ها و حس ها می بره.

شعر، همیشه مثل یک آینه عمل کرده که هم درون ما رو بهمون نشون می ده و هم دنیای اطرافمون رو با رنگ و بویی تازه به تصویر می کشه. زهرا زارع مقدم، با کتاب «جمع و تفریق»، پا به این میدان گذاشته و مجموعه ای از اشعارش رو گردآوری کرده که واقعاً حرف برای گفتن دارن. این کتاب فقط یه مشت کلمه ردیف شده نیست؛ انگار یه گوشه دنج برای فکر کردن و نفس کشیدنه، جایی که می تونی خودت رو توی آینه ی کلمات شاعر ببینی و یه عالمه حس و حال رو تجربه کنی. قصد داریم با هم یه سفر کوتاه به دنیای این کتاب داشته باشیم تا ببینیم پشت این سادگی ظاهری، چه حرف های عمیقی پنهان شده.

زهرا زارع مقدم: شاعری از جنس احساس

شاید کمتر کسی باشه که به دنیای شعر و ادب معاصر علاقه داشته باشه و اسم زهرا زارع مقدم رو نشنیده باشه. ایشون یکی از اون شاعرایی هستن که با وجود اینکه شاید زیاد اهل هیاهو و خودنمایی نباشن، اما آثارشون به آرامی و عمیقاً توی دل خواننده جا باز می کنه. زارع مقدم، شاعریه که بیشتر از هر چیز، احساسات و دغدغه های درونی رو با زبونی خودمانی و صمیمی بیان می کنه. انگار که با یه دوست قدیمی داری حرف می زنی، بدون هیچ تعارفی. تحصیلات و سوابق ادبی ایشون دقیقاً نشون می ده که سال ها با شعر زندگی کرده و این هنر رو نه فقط به عنوان یه سرگرمی، بلکه به عنوان بخشی از وجودش پذیرفته. توی فضای شعر معاصر فارسی که گاهی خیلی پیچیده و پر از ابهامه، ایشون راهی رو انتخاب کرده که به دل نزدیک تره و مخاطب رو مستقیماً با خودش درگیر می کنه.

رویکرد کلی ایشون به شعر، بیشتر متمرکز بر تجربه های زیستی و عواطف درونیه. اون سعی می کنه با حداقل کلمات، حداکثر معنا رو برسونه. همین سادگی و بی پیرایگی، امضای کار زهرا زارع مقدمه و باعث شده که شعرهای ایشون برای طیف وسیعی از خوانندگان، از دانشجوهای ادبیات گرفته تا آدم های عادی که فقط می خوان یه لحظه با شعر آرامش بگیرن، دلنشین باشه.

«جمع و تفریق»: نامی که حرف ها دارد

عنوان کتاب «جمع و تفریق: منتخب اشعار»، خودش یه دنیا حرفه. وقتی می شنوی «جمع و تفریق»، اولین چیزی که به ذهنت می رسه، حساب و کتاب و ریاضیه، نه شعر! اما اینجا دقیقاً همونجاست که شاعر باهوشیش رو نشون می ده. زندگی ما همش یه جمع و تفریقه بزرگ نیست؟ یه روزایی حس های خوب جمع میشن، یه روزایی غصه ها تفریق میشن. گاهی امید جمع میشه، گاهی ناامیدی ازمون کم میشه. این عنوان هوشمندانه، انگار از همون اول می خواد بهمون بگه که قراره با اشعاری روبرو بشیم که مثل خود زندگی، پر از بالا و پایین و اتفاقات مختلفن. پر از چیزایی که جمع می شن و ازمون کم می شن. این نام، خودش یه جور نماد از اون چالش ها و کشمکش های درونی انسانه.

کتاب «جمع و تفریق» در واقع مجموعه ای گلچین شده از اشعار زهرا زارع مقدمه که توسط انتشارات زرنوشت در سال ۱۴۰۲ منتشر شده. زبان و لحن شاعر توی این مجموعه، همونطور که گفتیم، خیلی ساده و صمیمیه. خبری از کلمات قلمبه سلمبه و آرایه های ادبی پیچیده نیست. شاعر مستقیم و بدون حاشیه با خواننده حرف می زنه. همین باعث میشه حس کنی خودت توی دل ماجرا هستی، انگار که شاعر داره تجربه های مشترک انسانی رو باهات به اشتراک می ذاره. این بی پیرایگی در کنار عمق مفاهیم، یه ترکیب جذاب و تاثیرگذار ساخته که کمتر میشه توی شعر معاصر پیداش کرد.

سفری در مضامین اصلی اشعار «جمع و تفریق»

حالا که با کلیات کتاب آشنا شدیم، بیایید کمی هم عمیق تر به جهان درونی اشعار «جمع و تفریق» سفر کنیم و ببینیم شاعر چه حرف هایی برای گفتن داره. زهرا زارع مقدم توی این مجموعه، دست روی موضوعاتی می ذاره که همه ما باهاشون سروکار داریم و به نحوی تجربه شون کردیم. همین باعث میشه که اشعارش خیلی ملموس و قابل درک باشن.

۴.۱. عشق و ابعاد بی نهایت آن

شعر بدون عشق که نمیشه! توی «جمع و تفریق» هم عشق مثل یه رودخونه زیرین جریان داره. اما این عشق فقط محدود به عشق زمینی و عاشقانه نیست. گاهی بوی عشق الهی رو می شه از لابه لای کلمات حس کرد، اون عشقی که انسان رو به سمت خالقش می کشونه. گاهی هم حرف از انتظار و فراقه، اون دلتنگی های تلخ و شیرین که همه ما حداقل یک بار مزه اش رو چشیدیم. شاعر با ظرافت خاصی این ابعاد مختلف عشق رو به تصویر می کشه، بدون اینکه مستقیماً از کلمه عشق استفاده کنه. شاید فقط یه حس، یه نگاه، یه سکوت، همه چی رو درباره ی عشق منتقل کنه.

۴.۲. دغدغه های انسانی و عواطف درونی

بخش بزرگی از اشعار این کتاب به دغدغه های درونی انسان اختصاص داره. فکر کن! امید، درد، آرزوها، تنهایی، ترس… اینا همون چیزایی هستن که هر روز باهاشون دست و پنجه نرم می کنیم. زارع مقدم توی شعرهاش این حس ها رو بدون فیلتر و روتوش نشون می ده. مثلاً وقتی از تنهایی حرف می زنه، حس می کنیم خودمون توی اون فضای تنهایی هستیم. وقتی از امید می گه، یه نور ته دلمون روشن میشه. این اشعار شبیه به یه دفترچه خاطرات از حس های مشترک انسانیه، جایی که می تونی خودت رو پیدا کنی و ببینی تنها نیستی.

۴.۳. نیایش و مضامین معنوی

توی بعضی از شعرهای «جمع و تفریق»، یه حس قوی از نیایش و ارتباط با جهان معنوی به چشم می خوره. شاعر گاهی به آسمون نگاه می کنه و با خالقش حرف می زنه، گاهی هم دنبال آرامش درونی و پیوند با نیروییه که از ما بزرگ تره. این بخش از شعرها حس آرامش و تسکین رو به خواننده منتقل می کنه و نشون می ده که شاعر علاوه بر دغدغه های زمینی، به ابعاد معنوی زندگی هم فکر می کنه.

۴.۴. طبیعت و عناصر پیرامونی

مگه میشه شاعر باشی و از طبیعت حرف نزنی؟ زهرا زارع مقدم هم از عناصر طبیعت مثل باران، کوه، آسمون و… برای بیان مفاهیم عمیق تر استفاده می کنه. اما نه به صورت توصیف صرف! مثلاً باران ممکنه نماد پاکی و رهایی باشه، یا کوه نماد ایستادگی. این عناصر طبیعی مثل یه پس زمینه برای حس ها و دغدغه های انسانی عمل می کنن و به شعر عمق و زیبایی خاصی می دن.

۴.۵. تصاویر شاعرانه ساده اما عمیق

یکی از قشنگ ترین ویژگی های این کتاب، تصاویر شاعرانه و فضاسازی هاییه که شاعر با کلمات ساده خلق می کنه. تصاویری که شاید در نگاه اول خیلی معمولی به نظر بیان، اما وقتی روشون مکث می کنی، می بینی چقدر عمیق و پرمفهومن. مثلاً ممکنه یه تصویر از یه پنجره رو ببینیم که داره دنیای بیرون رو نشون می ده، اما در واقع داره از امید و آرزوهای پشت اون پنجره حرف می زنه. این تصاویر، مثل قطره های آب، ریز ریز روی دل آدم می چکن و حس و حال عمیقی رو به وجود میارن.

۴.۶. نگاهی به چند شعر شاخص

از بین اشعار این مجموعه، بعضی هاشون بیشتر به دل می شینن و ممکنه بارها و بارها بخوای دوباره بخونیشون. مثلاً شعر «نَدانَم های دانا» که خودش یه نمونه بارز از سبک و سیاق شاعر توی این کتابه:

می دانی که می دانی، نَدانَم هایِ دانا را
که می دانی و می خوانی، همان خوانا و ناخوانا
چه می دانی که می دانی، هوایِ سردِ باران را
مگر گفتی، مگر دیدی که می دانی و می دانی
نَفَس ها، خسته و غمگین، صداها، آتشِ باروت
بیا با من، بیا با تو، بیا با ما
بچرخانیم که هم آواز خوش روها
نَفَس ها می شود آرام،
صداها می شود باران
بیا با هم بگردانیم
سر و دست و قلم با هم
بخوانیم و بچرخانیم
نوای خوش برقصانیم
همان آواز
همان پرواز
همان، دریای بی پایان
شده با تو، عَجین اما
چرا ترسان، چرا لرزان
صدای خوش برقصانیم
صدای خوش بلرزانیم
همان شیرین سخن، اما
همان تنهای بی پروا
همان رَقصان، همان لرزان
همان دانی که می دانی
همان خوانِش، همان رانِش
همان دانی که می دانی

توی این شعر، شاعر از تقابل دانستن و ندانستن حرف می زنه. یه جور چالش با خود و با جهان که پر از ابهاماته. اما در نهایت به یه دعوت به همدلی و ساختن یه آینده بهتر می رسه. بیا با هم بگردانیم اوج این همدلیه.

از شعرهای دیگه که توی فهرست مطالب دیده میشن، می تونیم به «موعود» و «پرواز» اشاره کنیم. «موعود» احتمالاً به مضمون انتظار و امید به یه اتفاق خوب، یا آرمان ها و آرزوهایی که توی دل داریم، می پردازه. و «پرواز» هم که معمولاً نماد رهایی، آزادی و رشد و بالندگیه. این نام ها خودشون گویای مضامینی هستن که قراره توی اون شعرها باهاشون روبرو بشیم.

توی فهرست کتاب، اشعار دیگه ای مثل «رب»، «کوه شقایق»، «بیا ببین»، «راز»، «رهام نَکُن»، «شب غربت»، «محرم راز»، «اَتَل مَتَل توتوله»، «مِیِ ساقی»، «بی وفایان»، «شکسته دل»، «دل»، «کوی یار» و «حساب» هم دیده میشن. هر کدوم از این عنوان ها، نوید یه سفر تازه به دنیای احساسات و تفکرات شاعر رو می دن و نشون می دن که کتاب، طیف وسیعی از حس ها رو در بر می گیره.

سبک شناسی و ویژگی های زبانی شاعر در «جمع و تفریق»

یکی از مهم ترین بخش های نقد هر اثر ادبی، بررسی سبک و ویژگی های زبانی نویسنده اشه. زهرا زارع مقدم توی «جمع و تفریق» یه امضای مشخص داره که باعث میشه اشعارش از بقیه متمایز بشن. بیایید با هم ببینیم این ویژگی ها چی هستن:

۵.۱. سادگی و بی پیرایگی زبان: قوت نه ضعف

اولین چیزی که تو اشعار زارع مقدم به چشم می خوره، سادگی بی تکلف زبانه. انگار که اصلاً قرار نیست شما رو با کلمات پیچیده و سنگین به چالش بکشه. اما این سادگی به هیچ وجه به معنی سطحی بودن نیست؛ برعکس! این سادگی به شاعر اجازه می ده که مفاهیم عمیق و پیچیده رو بدون هیچ واسطه ای، مستقیم به دل مخاطب برسونه. فکر کن، یه حرف خیلی بزرگ رو با یه جمله خیلی ساده بگی، این هنر بزرگیه. همین سادگی باعث میشه اشعارش برای هر کسی، با هر سطح سوادی، قابل فهم و دلنشین باشه.

۵.۲. لحن صمیمی و ارتباط مستقیم با مخاطب

اشعار این مجموعه یه لحن خیلی صمیمی و دوستانه دارن. انگار شاعر نشسته روبروت و داره از دغدغه ها و حس هاش باهات حرف می زنه. این صمیمیت باعث میشه که خواننده خیلی زود با شعر ارتباط برقرار کنه و حس نزدیکی با شاعر پیدا کنه. اینجوری نیست که حس کنی یه دیوار بین تو و شاعر وجود داره؛ انگار که دارید با هم توی یه کوچه قدم می زنید و از زندگی حرف می زنید. این ارتباط مستقیم، تاثیرگذاری شعر رو چند برابر می کنه.

۵.۳. موسیقی کلام و وزن درونی

حتی اگه بعضی از شعرهای زارع مقدم در قالب های آزاد سروده شده باشن و وزن عروضی نداشته باشن، باز هم یه موسیقی درونی توی کلامش حس میشه. یه ریتم و آهنگ خاص که از تکرار کلمات، هماهنگی آوایی و جریان طبیعی جملات به وجود میاد. این موسیقی باعث میشه خوندن شعرها لذت بخش باشه و به راحتی توی ذهن آدم بمونن. انگار که کلمات خودشون دارن با هم می رقصن و یه سمفونی کوچیک رو می سازن.

۵.۴. استفاده از واژگان روزمره و ملموس

همونطور که گفتیم، شاعر از کلمات و واژه هایی استفاده می کنه که هر روز توی زندگی باهاشون سروکار داریم. خبری از واژه های کهن و غریب نیست. این موضوع باعث میشه شعرها خیلی ملموس و قابل لمس باشن. وقتی کلمه ای رو می خونی که هر روز ازش استفاده می کنی، راحت تر می تونی با حس پشت اون کلمه ارتباط برقرار کنی. این انتخاب هوشمندانه واژگان، نقش مهمی توی انتقال سریع و موثر حس و مفهوم به خواننده داره.

تجربه خوانش: این کتاب برای چه کسانی توصیه می شود؟

حالا سوال اینجاست که این کتاب «جمع و تفریق» برای چه کسانی می تونه یه انتخاب خوب باشه و چه جور آدمایی بیشتر از خوندنش لذت می برن؟ راستش رو بخوای، طیف وسیعی از خواننده ها می تونن با این کتاب ارتباط برقرار کنن، اما بعضی ها انگار این کتاب برای دل اونها نوشته شده:

۶.۱. دوستداران آرامش و تأمل در شعر

اگه از اون دسته آدم هایی هستی که شعر رو فقط برای لذت خوندن نمی خونی، بلکه دوست داری باهاش فکر کنی، تأمل کنی و شاید حتی به خودشناسی برسی، «جمع و تفریق» برای توئه. اشعار این کتاب دعوتت می کنن به یه خلوت درونی، یه فرصت برای مکث کردن روی حس ها و افکارت. اینجا خبری از سرعت و شتاب نیست، فقط آرامش و فضایی برای اندیشیدن.

۶.۲. علاقه مندان به اشعار بی تکلف و پر از حس

اگه از پیچیدگی های زبانی و شعرهای خیلی انتزاعی خسته شدی و دنبال یه شعری هستی که مستقیم به قلبت حرف بزنه، این کتاب رو از دست نده. اشعار زهرا زارع مقدم مثل یه لیوان آب خنک توی یه روز گرمه؛ بی تکلف، زلال و رفع کننده تشنگی روحت. پر از حس های خالصه که بدون نیاز به تفسیر، بهت منتقل میشن.

۶.۳. جوانان و نسل جدید علاقه مند به شعر

یکی از بزرگترین چالش های شعر معاصر، برقراری ارتباط با نسل جوانه. گاهی زبان شعر اونقدر پیچیده میشه که جوونا نمی تونن باهاش کنار بیان. اما «جمع و تفریق» دقیقاً به خاطر سادگی و روانی زبانش، می تونه یه پل ارتباطی عالی برای جوون ها باشه تا وارد دنیای قشنگ شعر بشن. اگه دوست داری یه دوستتو با شعر آشتی بدی، این کتاب یه شروع عالیه.

۶.۴. هر کسی که به دنبال ارتباط عمیق با خویشتن است

در نهایت، این کتاب برای هر کسیه که دوست داره با خودش تنها باشه، به درونش سفر کنه و حس های مختلفش رو از طریق کلمات تجربه کنه. اشعار «جمع و تفریق» مثل یه آینه عمل می کنن که می تونی خودت رو توش ببینی، شادیتو، غمتو، امیدتو و حتی ترس هاتو. اگه دنبال یه همراه برای لحظات خلوتت هستی، این کتاب می تونه انتخاب بی نظیری باشه.

نقد و بررسی: نقاط قوت و ارزش های برجسته کتاب

هر کتابی نقاط قوت خودش رو داره، و «جمع و تفریق» هم از این قاعده مستثنی نیست. در واقع، این کتاب چندین ویژگی برجسته داره که باعث میشه ارزش خوندن داشته باشه و توی ذهن آدم موندگار بشه:

۷.۱. صمیمیت و همدلی بی مانند

یکی از بزرگترین قدرت های زهرا زارع مقدم توی این کتاب، توانایی خارق العاده اش در ایجاد یه ارتباط عمیق و عاطفی با خواننده اشه. شما وقتی این اشعار رو می خونی، حس نمی کنی که فقط یه سری کلمه رو داری از رو می خونی، بلکه حس می کنی شاعر دقیقاً داره حرف دل تو رو می زنه. این صمیمیت و همدلی باعث میشه که شعرها توی ذهنت ثبت بشن و بارها و بارها بهشون برگردی. انگار داری با یه دوست قدیمی که تو رو خوب می شناسه، درد دل می کنی.

۷.۲. عمق در سادگی: پیوندی از معنا و بیان

شاید مهم ترین نقطه قوت این کتاب همین باشه: بیان مفاهیم ژرف و فلسفی با زبانی فوق العاده روان و ساده. خیلی وقتا شاعرها برای اینکه بگن چقدر کارشون عمیقه، کلمات رو پیچیده می کنن. اما زارع مقدم نشون می ده که میشه حرف های بزرگ رو با کلمات کوچک زد. این عمق در سادگی، باعث میشه شعرها هم برای مخاطب عام جذاب باشن و هم برای اهالی ادبیات ارزش تحلیلی داشته باشن. این دقیقاً مثل یه تابلوی نقاشیه که با چند خط ساده، یه دنیا معنا رو منتقل می کنه.

۷.۳. قابلیت تأویل و بازاندیشی: هر بار معنایی تازه

اشعار «جمع و تفریق» این قابلیت رو دارن که هر بار که بخونیشون، یه معنای تازه ازشون کشف کنی. اینجوری نیست که با یه بار خوندن، همه چیز تموم بشه. شاعر فضایی رو برای خواننده باز می ذاره که خودش هم توی فرآیند معناسازی مشارکت کنه. این قابلیت تأویل و بازاندیشی باعث میشه که کتاب هیچ وقت کهنه نشه و همیشه چیز جدیدی برای ارائه داشته باشه. هر بار که بهش برمی گردی، یه لایه جدید از معنا برات رو میشه.

۷.۴. تازگی و طراوت نگاه: فراتر از تکرار

با اینکه خیلی از مضامین شعر مثل عشق و درد و امید، بارها و بارها توسط شاعران مختلف بیان شدن، اما زهرا زارع مقدم یه جور نگاه تازه و طراوت خاصی به این مضامین می بخشه. اون از کلیشه ها دوری می کنه و سعی می کنه با زاویه دید خودش به دنیا نگاه کنه و حس هاش رو بیان کنه. این تازگی نگاه باعث میشه که خوندن اشعارش خسته کننده نباشه و همیشه یه حس کشف و هیجان رو بهت بده. انگار که داری یه آهنگ قدیمی رو با یه تنظیم جدید می شنوی که باعث میشه دوباره عاشقش بشی.

برشی از کتاب: طعم کلمات شاعر

برای اینکه بیشتر با فضای کتاب آشنا بشیم و طعم کلمات شاعر رو بچشیم، یه برش دیگه از اشعار این مجموعه رو اینجا می خونیم. این بخش نشون می ده که شاعر چطور با کلمات ساده، تصاویری عمیق و پر از حس رو خلق می کنه:

همان تنهای بی پروا
همان رَقصان، همان لرزان
همان دانی که می دانی
همان خوانِش، همان رانِش
همان دانی که می دانی

این بخش کوتاه، اما پر از حس، نمادی از اون بازی شاعر با کلمات و ایجاد ریتم درونیه. شاعر به شکلی تکراری و در عین حال متفاوت، روی «دانستن» و «تجربه» تاکید می کنه. انگار که می خواد بگه بعضی چیزها رو فقط میشه حس کرد، نه اینکه توضیحشون داد. این برش به خوبی نشون می ده که چطور شاعر با کمترین کلمات، بیشترین حس رو منتقل می کنه و خواننده رو به فکر فرو می بره. یه جور رقص کلمات روی کاغذ که خودش یه داستانه.

نتیجه گیری و پیشنهاد نهایی

در آخر، اگه بخوایم یه جمع بندی نهایی از کتاب «جمع و تفریق: منتخب اشعار» زهرا زارع مقدم داشته باشیم، باید بگیم که این کتاب واقعاً یه اثر ارزشمنده توی دنیای شعر معاصر فارسی. این مجموعه شعر، فراتر از یه کتاب معمولی، مثل یه رفیق می مونه که توی لحظه های مختلف زندگی می تونه همراهت باشه. چه وقتی که دلت از غصه پره و دنبال یه تسکینی، چه وقتی که دلت پر از امیده و می خوای حس خوبتو با کلمات سهیم بشی.

ارزش «جمع و تفریق» نه فقط توی سادگی و روانی زبانه، بلکه توی عمق مفاهیم و ارتباط عمیقی که با خواننده برقرار می کنه. زهرا زارع مقدم نشون می ده که برای نوشتن یه شعر تاثیرگذار، نیازی به کلمات سنگین و پیچیده نیست؛ گاهی یه حس ساده، یه نگاه تازه و یه لحن صمیمی، می تونه کاری کنه که هزاران کلمه از پسش برنیان. این کتاب یه انتخاب عالی برای کسانیه که دنبال شعر اصیل و پر از احساس هستن، شعری که به دل می شینه و روح رو نوازش می کنه.

پس اگه دنبال یه تجربه شیرین از دنیای شعر هستی، اگه دوست داری با کلمات آرامش بگیری و به درونیاتت سفر کنی، بدون شک «جمع و تفریق» انتخاب فوق العاده ایه. توصیه می کنم حتماً این کتاب رو بخونید و خودتون رو مهمون این جهان پر از حس و واژه کنید. امیدواریم که زهرا زارع مقدم در آینده هم با آثار ارزشمندترش، باز هم مهمون خونه ها و دل های ما باشه.