زمان رفع سوء اثر چک برگشتی

رفع سوء اثر چک برگشتی، یکی از دغدغه های اصلی کسانی است که به هر دلیلی چکشان برگشت خورده. زمان رفع سوء اثر چک برگشتی با توجه به روشی که انتخاب می کنید، معمولاً بین 1 تا 10 روز کاری طول می کشد، البته در بعضی موارد مثل رفع سوء اثر خودکار، ممکن است تا سه سال هم زمان ببرد. این زمان بندی برای خلاص شدن از شر محدودیت های بانکی و اعتباری خیلی مهم است. وقتی چک تان برگشت می خورد، داستان تازه شروع می شود؛ از مسدودی حساب گرفته تا محرومیت از گرفتن دسته چک و وام. خب، حالا چطوری میشه از این وضعیت خلاص شد و چقدر طول می کشه؟ بیایید با هم ببینیم.

چک برگشتی چیست و چرا باید سریع رفع سوء اثرش کنیم؟

بیایید رک و راست بگوییم، چک برگشتی یعنی وقتی که یک چک صادر می کنید و در روز موعود، حساب تان به اندازه مبلغ چک موجودی ندارد. این اتفاق می تواند به دلایل مختلفی بیفتد؛ از یک اشتباه کوچک در موجودی گرفتن تا مشکلات مالی جدی تر. اما مهم این است که وقتی چک برگشت می خورد، از دید سیستم بانکی شما در یک «لیست سیاه» قرار می گیرید. این لیست سیاه اسم و رسم شما را خراب می کند و کلی دردسر براتون ایجاد می کند.

محرومیت های دردسرساز چک برگشتی

فکر نکنید چک برگشتی فقط یک کاغذ بی ارزش است. برگشت خوردن چک، مثل یک علامت هشدار بزرگ روی پرونده بانکی شما می افتد و این یعنی:

• حساب های بانکی تان بلوکه می شود: تا سقف مبلغ چک برگشتی و حتی واریزی های جدید هم برای پرداخت چک مسدود می شود. اینجاست که حسابتان از کار می افتد و زندگی روزمره مختل می شود.
• قید وام و تسهیلات را بزنید: تا وقتی چک برگشتی تان سرجایش است، عمراً بتوانید وام بگیرید، تسهیلات بانکی دریافت کنید یا حتی ضمانت نامه بانکی صادر کنید.
• دسته چک جدید ممنوع: گرفتن دسته چک جدید، تا وقتی که مشکل چک های قبلی تان حل نشده باشد، تقریباً غیرممکن است.
• افتتاح حساب جدید؟ فعلاً بی خیال! برای باز کردن حساب جدید هم به مشکل می خورید، مگر اینکه حساب جاری بدون دسته چک بخواهید که آن هم محدودیت های خودش را دارد.
• اعتبار شما خدشه دار می شود: در سیستم اعتبارسنجی بانکی، امتیاز شما پایین می آید و این روی هرگونه همکاری مالی با بانک ها و حتی کسب وکارهای دیگر تأثیر منفی می گذارد.

با این حساب، دست روی دست گذاشتن فقط مشکل را بزرگ تر می کند. پس باید زودتر دست به کار شوید و برای رفع سوء اثر چک برگشتی اقدام کنید تا دوباره بتوانید نفس راحت بکشید و از خدمات بانکی استفاده کنید.

روش های اصلی رفع سوء اثر چک برگشتی و زمان بندی آنها

برای اینکه از این وضعیت خلاص شوید و دوباره اعتبار بانکی تان را برگردانید، چند راه اصلی پیش رو دارید. هر کدام از این روش ها، مراحل و زمان بندی خاص خودش را دارد. بیایید با هم ببینیم چه راه هایی هست و هر کدام چقدر طول می کشد.

رفع سوء اثر با در اختیار داشتن لاشه چک

این روش، از راحت ترین و سریع ترین راه هاست، البته به شرطی که خودِ برگ چک برگشتی (که به آن لاشه چک می گویند) دستتان باشد.

1. تأمین موجودی و وصول چک توسط ذینفع

اگر موجودی حساب تان کم بوده و چک برگشت خورده، سریع ترین راه این است که مبلغ کسری را به حساب تان واریز کنید. بعدش دارنده چک (یعنی کسی که چک دستش است) می رود بانک و پولش را می گیرد.

• مراحل:
  1. مبلغ کسری را به حساب جاری تان واریز کنید.
  2. با دارنده چک هماهنگ کنید تا به بانک مراجعه کرده و مبلغ چک را وصول کند.
  3. بعد از وصول، بانک به طور خودکار اقدامات لازم برای رفع سوء اثر را انجام می دهد.
• مدت زمان رفع سوء اثر چک برگشتی: معمولاً 1 تا 2 روز کاری بعد از اینکه دارنده چک پولش را گرفت، سوء اثر از سیستم بانکی شما پاک می شود. این سریع ترین راه است، البته اگر دارنده چک همکاری کند.

2. ارائه لاشه چک به بانک توسط صادرکننده

گاهی اوقات شما خارج از چارچوب بانک با دارنده چک به توافق می رسید؛ مثلاً پول را نقد به او می دهید، یا یک چک جدید جایگزین می کنید. در این حالت، لاشه چک (همان برگ چک برگشتی) را از دارنده پس می گیرید و خودتان به بانک تحویل می دهید.

• مراحل:
  1. با دارنده چک تسویه حساب کرده و لاشه چک برگشتی را از او پس بگیرید.
  2. لاشه چک را به شعبه بانکی که حساب در آنجا دارید، ارائه دهید.
  3. بانک لاشه چک را از شما تحویل گرفته و رسید می دهد.
• مدت زمان رفع سوء اثر چک برگشتی: بعد از ارائه لاشه چک به بانک، معمولاً 2 تا 7 روز کاری طول می کشد تا سوء اثر از سیستم شما پاک شود.

رفع سوء اثر بدون لاشه چک

گاهی اوقات لاشه چک گم شده، پاره شده، یا اصلاً دست دارنده چک نیست. نگران نباشید، در این شرایط هم راه هایی برای رفع سوء اثر وجود دارد، اما ممکن است کمی زمان برتر یا پیچیده تر باشند.

1. ارائه رضایت نامه محضری دارنده چک

اگر لاشه چک دستتان نیست، اما دارنده چک را می شناسید و با او به توافق رسیده اید، می توانید از او بخواهید که به دفترخانه اسناد رسمی برود و یک رضایت نامه محضری مبنی بر تسویه حساب با شما تنظیم کند.

• مراحل:
  1. با دارنده چک توافق کنید.
  2. دارنده چک به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه کرده و رضایت نامه محضری مبنی بر تسویه حساب کامل و رفع مسئولیت شما را امضا می کند.
  3. شما این رضایت نامه محضری را به شعبه بانک مربوطه ارائه می دهید.
• مدت زمان رفع سوء اثر چک برگشتی: پس از تحویل رضایت نامه محضری به بانک، معمولاً 2 تا 7 روز کاری طول می کشد تا سوء اثر از شما برداشته شود. اگر دارنده چک یک شخص حقوقی دولتی یا نهاد عمومی غیردولتی باشد، می تواند به جای رضایت نامه محضری، یک نامه رسمی رضایت به بانک ارائه دهد.

2. واریز مبلغ چک به حساب و مسدود کردن آن

خب، اگر نه لاشه چک را دارید و نه می توانید رضایت دارنده چک را بگیرید (شاید به او دسترسی ندارید یا همکاری نمی کند)، این روش می تواند به شما کمک کند. شما مبلغ چک را به حساب جاری خودتان واریز می کنید و از بانک می خواهید این مبلغ را برای پرداخت به دارنده چک، مسدود کند.

• مراحل:
  1. مبلغ چک را به حساب جاری تان واریز کنید.
  2. به بانک درخواست دهید که این مبلغ را برای پرداخت به دارنده چک، مسدود کند.
  3. بانک موظف است در 5 روز کاری، از طریق نامه یا ابلاغ، تأمین وجه چک را به دارنده چک اطلاع دهد.
• مدت زمان رفع سوء اثر چک برگشتی: در این روش، سوء اثر از شما برداشته می شود و در صورت عدم مراجعه دارنده چک برای دریافت وجه، مبلغ مسدود شده پس از 12 ماه (یک سال) آزاد می شود. البته شنیده ها حاکی از این است که بعضی از منابع و بانک ها مدت زمان مسدودی را 2 سال هم ذکر می کنند. بهتر است برای اطمینان بیشتر، از آخرین بخشنامه های بانک مرکزی یا شعبه بانک خودتان استعلام بگیرید.

3. ارائه حکم قضایی مبنی بر رفع سوء اثر

در بعضی موارد، مشکل چک برگشتی به دادگاه کشیده می شود و دادگاه رأی به رفع سوء اثر از چک می دهد.

• مراحل:
  1. بعد از طی مراحل قانونی و دادگاهی، حکم قطعی از مرجع قضایی مبنی بر رفع سوء اثر از چک را دریافت کنید.
  2. این حکم قضایی را به شعبه بانکی که چک را برگشت زده اید، تحویل دهید.
• مدت زمان رفع سوء اثر چک برگشتی: زمان دریافت حکم قضایی متغیر است و به پیچیدگی پرونده بستگی دارد، اما پس از ارائه حکم قطعی به بانک، معمولاً 2 تا 7 روز کاری زمان می برد تا بانک اقدامات لازم برای رفع سوء اثر را انجام دهد.

4. ارائه نامه رسمی از مرجع ثبتی ذیصلاح

اگر برای وصول چک برگشتی به اداره ثبت مراجعه کرده اید و لاشه چک را تحویل آنجا داده اید (برای صدور اجراییه)، می توانید با ارائه یک نامه رسمی از اداره ثبت به بانک، برای رفع سوء اثر اقدام کنید.

• مراحل:
  1. لاشه چک را به اداره ثبت تحویل داده اید و مراحل اجرایی آن در حال انجام است.
  2. نامه ای رسمی از اداره ثبت (که شماره، تاریخ و مبلغ چک در آن ذکر شده) دریافت کنید.
  3. این نامه رسمی را به بانک تحویل دهید.
• مدت زمان رفع سوء اثر چک برگشتی: پس از ارائه نامه رسمی از اداره ثبت به بانک، حدود 2 تا 7 روز کاری طول می کشد تا سوء اثر برداشته شود.

انقضای مدت نگهداری سوابق چک برگشتی (رفع سوء اثر خودکار)

شاید باور نکنید، اما اگر هیچ کدام از روش های بالا را انجام ندهید و اصلاً کاری به کار چک برگشتی تان نداشته باشید (البته به شرطی که دارنده چک هم پیگیر قضایی نباشد)، بعد از یک مدت خاص، سوء اثر آن به صورت خودکار از سیستم بانک مرکزی پاک می شود.

• مدت زمان رفع سوء اثر چک برگشتی: طبق قانون فعلی (قوانین 1404)، اگر چک برگشتی شما در سامانه بانک مرکزی بدون هیچ اقدام قضایی و پیگیری باقی بماند، بعد از 36 ماه (3 سال) از تاریخ صدور گواهی عدم پرداخت، به صورت خودکار رفع سوء اثر می شود. قبلاً این مدت 7 سال بود که خوشبختانه کاهش پیدا کرده است.

مدت زمان کلی رفع سوء اثر و خروج از لیست سیاه بانک مرکزی

برای اینکه همه چیز شفاف باشد، یک جمع بندی از مدت زمان رفع سوء اثر چک برگشتی در روش های مختلف را در قالب یک جدول ببینید:

روش رفع سوء اثر	مدت زمان تقریبی	توضیحات
تأمین موجودی و وصول توسط دارنده	1 تا 2 روز کاری	سریع ترین روش، نیاز به همکاری دارنده
ارائه لاشه چک به بانک	2 تا 7 روز کاری	پس از تسویه خارج از بانک
ارائه رضایت نامه محضری	2 تا 7 روز کاری	نیاز به رضایت کتبی و محضری دارنده
واریز و مسدود کردن مبلغ	5 روز کاری (اطلاع رسانی) + 12 ماه (رفع سوء اثر نهایی)	در صورت عدم مراجعه دارنده پس از 12 ماه مبلغ آزاد می شود (برخی منابع 2 سال ذکر کرده اند)
ارائه حکم قضایی	متغیر (فرآیند دادگاه)؛ 2 تا 7 روز کاری (پس از ارائه حکم به بانک)	نیاز به طی مراحل قضایی و دریافت حکم
ارائه نامه رسمی از اداره ثبت	2 تا 7 روز کاری	پس از تحویل لاشه چک به اداره ثبت
رفع سوء اثر خودکار (انقضای مدت)	36 ماه (3 سال)	در صورت عدم پیگیری قضایی و عدم اقدام صادرکننده

بعد از اینکه یکی از این روش ها را انجام دادید و بانک هم کارش را شروع کرد، معمولاً 7 تا 10 روز کاری طول می کشد تا اطلاعات در کل سیستم بانکی و سامانه بانک مرکزی به روزرسانی شود. اگر بعد از این مدت همچنان چک برگشتی در سوابق تان دیده می شد، حتماً حضوری به شعبه بانک خودتان مراجعه کنید و از کارمند بانک بخواهید که وضعیت را پیگیری کند. گاهی اوقات ممکن است به روزرسانی سیستم ها کمی زمان ببرد یا خطایی رخ داده باشد که با پیگیری حضوری، سریع تر حل می شود.

هزینه های رفع سوء اثر چک برگشتی در سال 1404

باید بدانید که رفع سوء اثر چک برگشتی فقط به تأمین مبلغ چک ختم نمی شود، بلکه یک سری هزینه های بانکی و اداری هم دارد. این هزینه ها در سال 1404 به این صورت است:

• کارمزد ثبت گواهی عدم پرداخت (یعنی برگشت خوردن چک): حدود 12 هزار تومان.
• کارمزد رفع سوء اثر چک برگشتی: این هزینه در دو مرحله و در مجموع حدود 14 هزار تومان (12 + 2 هزار تومان) است.

پس در مجموع، بانک ها بابت هر برگ چک برگشتی و رفع سوء اثر آن، حدود 26 هزار تومان کارمزد دریافت می کنند. البته این هزینه ها جدای از هزینه های احتمالی دیگر مثل هزینه رضایت نامه محضری (که به تعرفه دفاتر اسناد رسمی بستگی دارد) یا هزینه های دادرسی در صورت مراجعه به دادگاه است.

قوانین جدید و نکات مهم در رفع سوء اثر چک برگشتی (قانون 1404)

قوانین مربوط به چک برگشتی مدام در حال تغییر و به روزرسانی است، مخصوصاً با آمدن چک های صیادی. در سال 1404 هم چند نکته مهم و جدید داریم که باید حتماً به آنها توجه کنید:

1. فرصت 10 روزه اولیه برای رفع سوء اثر

این یک قانون مهم است! وقتی چک تان برگشت می خورد، شما فقط 10 روز فرصت دارید که برای رفع سوء اثر آن اقدام کنید. اگر در این 10 روز کاری نکنید، بانک مرکزی اطلاعات مربوط به برگشت چک شما را در دسترس همه بانک ها، مؤسسات اعتباری و حتی عموم مردم قرار می دهد. این یعنی مشکلات بیشتری برای شما پیش می آید و اعتبارتان به شدت خدشه دار می شود.

2. شرایط جدید افتتاح حساب جاری با چک برگشتی (بدون دسته چک)

قبلاً اگر چک برگشتی داشتید، اصلاً نمی توانستید حساب جاری باز کنید. اما حالا، با یک اصلاحیه، این ممنوعیت کمی برداشته شده است. اشخاص حقیقی و حقوقی که سابقه چک برگشتی دارند (و البته بدهی غیرجاری هم ندارند)، می توانند یک «حساب جاری بدون دسته چک» افتتاح کنند. البته واضح است که برای دریافت دسته چک، باید همان قوانین قبلی را رعایت کنید و سوء اثر چک هایتان را به طور کامل برطرف کنید. سوال اینجاست که حساب جاری بدون دسته چک دقیقاً به چه دردی می خورد؟ خب، حداقل برای انجام کارهای عادی بانکی و واریز و برداشت وجه (به جز صدور چک) می توانید از آن استفاده کنید.

3. شرایط دریافت دسته چک جدید بدون نیاز به رفع سوء اثر (برای بنگاه های اقتصادی)

یک خبر خوب برای بعضی از بنگاه های اقتصادی و واحدهای تولیدی! اگر چک برگشتی شما خارج از اراده و کنترل شما برگشت خورده باشد و رفع سوء اثر آن هم پیچیده شده باشد، تحت شرایط خاصی می توانید دسته چک جدید دریافت کنید. این شرایط بیشتر برای جلوگیری از تعطیلی واحد های اقتصادی و حفظ اشتغال در نظر گرفته شده و 4 شرط اساسی دارد:

1. ارائه اظهارنامه مالیاتی ثبت شده نزد مرجع مالیاتی.
2. ارائه لیست واریز حق بیمه ثبت شده در سازمان تأمین اجتماعی.
3. صدور دسته چک موجب تسهیل در تداوم فعالیت و پیشگیری از تعطیلی واحد اقتصادی شود.
4. صدور دسته چک موجب حفظ اشتغال و جلوگیری از تعدیل نیروی انسانی شاغل در واحد اقتصادی شود.

برای استفاده از این قانون، باید درخواست خودتان را همراه با مصوبه هیئت مدیره و مستندات توجیهی به امضای مدیرعامل بانک برسانید و به بانک مرکزی ارسال کنید. البته، اگر حساب جاری شما به دلایل قانونی یا با حکم قضایی مسدود شده باشد، همچنان صدور دسته چک جدید ممنوع است.

4. مسدودسازی اولیه موجودی و واریزهای بعدی به حساب (قانون جدید)

یکی دیگر از قوانین جدید و مهم این است که وقتی چک برگشت می خورد، هر مبلغی که به حساب شما واریز شود، تا سقف مبلغ کسری چک، به نفع دارنده چک مسدود می شود. یعنی حتی اگر بعد از برگشت چک هم پولی به حساب تان بیاید، تا زمانی که مبلغ چک برگشتی کامل نشود، نمی توانید از آن پول برداشت کنید. این قانون برای این است که دارنده چک زودتر به پولش برسد و شما هم زودتر برای رفع سوء اثر اقدام کنید.

طبق قوانین جدید، پس از برگشت خوردن چک، هرگونه واریز به حساب صادرکننده تا سقف مبلغ کسری چک، به نفع دارنده چک مسدود می شود و تا زمان رفع سوء اثر امکان برداشت از آن وجود ندارد.

آیا رفع سوء اثر چک غیرحضوری هم می شود؟

با پیشرفت تکنولوژی و بانکداری الکترونیک، خیلی ها دوست دارند کارهای بانکی شان را بدون مراجعه حضوری انجام دهند. برای رفع سوء اثر چک برگشتی هم این سوال پیش می آید. باید بگویم که بله، در بعضی از بانک ها و از طریق اپلیکیشن های همراه بانک یا سامانه های اینترنتی، امکان ثبت درخواست رفع سوء اثر چک وجود دارد.

• چطور بفهمیم بانک ما این امکان را دارد؟
  1. به اپلیکیشن همراه بانک خودتان مراجعه کنید.
  2. دنبال گزینه هایی مثل خدمات چک، استعلام چک، یا رفع سوء اثر چک بگردید.
  3. اگر این گزینه را پیدا کردید، می توانید مراحل را به صورت آنلاین دنبال کنید.
• محدودیت ها: معمولاً این روش های غیرحضوری برای مواردی مثل تأمین موجودی یا ارائه لاشه چک (که اسناد فیزیکی ندارند) کاربرد بیشتری دارند. برای مواردی مثل رضایت نامه محضری یا حکم قضایی، ممکن است نیاز به مراجعه حضوری برای ارائه مدارک فیزیکی باشد.

پیشنهاد می کنیم همیشه قبل از هر اقدامی، از طریق پشتیبانی بانک خودتان یا وب سایت رسمی بانک، از امکان پذیری و مراحل دقیق رفع سوء اثر غیرحضوری مطلع شوید. اینجوری وقت و انرژی تان هدر نمی رود.

چطور از وضعیت سوء اثر چکمان استعلام بگیریم؟

بعد از اینکه مراحل رفع سوء اثر چک برگشتی را انجام دادید، طبیعی است که بخواهید مطمئن شوید همه چیز به خوبی پیش رفته و نام شما از لیست سیاه پاک شده است. خوشبختانه، بانک مرکزی سامانه هایی را فراهم کرده که می توانید از طریق آنها وضعیت چک های برگشتی خودتان را استعلام کنید.

یکی از راه های معمول و معتبر، استفاده از سامانه های آنلاین استعلام چک صیادی است. با وارد کردن شناسه صیادی چک (که روی هر برگ چک صیادی جدید درج شده)، می توانید از وضعیت آن مطلع شوید. این استعلام به شما نشان می دهد که آیا چک هنوز برگشتی دارد یا رفع سوء اثر شده است.

اگر با استعلام آنلاین، همچنان وضعیت چک را برگشتی دیدید و مدت زمان معمول رفع سوء اثر هم (که بالاتر گفتیم 7 تا 10 روز کاری است) گذشته بود، حتماً به صورت حضوری به شعبه بانک خودتان مراجعه کنید و از کارمند بانک بخواهید که وضعیت را پیگیری کند. گاهی اوقات ممکن است به روزرسانی سیستم ها کمی زمان ببرد یا خطایی رخ داده باشد که با پیگیری حضوری، سریع تر حل می شود.

نتیجه گیری: اقدام سریع، آرامش بیشتر

دیدیم که زمان رفع سوء اثر چک برگشتی بسته به روشی که انتخاب می کنید، می تواند متغیر باشد، اما در بیشتر موارد بین 1 تا 10 روز کاری طول می کشد. فراموش نکنید که نادیده گرفتن چک برگشتی، فقط مشکلات بانکی و اعتباری شما را عمیق تر می کند و می تواند روی زندگی مالی و حتی کسب وکارتان تأثیرات منفی جدی بگذارد. پس، به محض اینکه چک تان برگشت خورد، اقدام سریع و به موقع برای رفع سوء اثر آن را در اولویت قرار دهید. از تأمین موجودی و ارائه لاشه چک گرفته تا گرفتن رضایت نامه محضری یا حتی صبر کردن برای رفع سوء اثر خودکار (که البته ریسک های خودش را دارد)، هر کدام راهی برای نجات شما از این مخمصه است.

اگر پرونده شما کمی پیچیده است، مثلاً با دارنده چک اختلاف دارید، یا لاشه چک گم شده و نمی توانید به او دسترسی پیدا کنید، بهتر است حتماً با یک مشاور حقوقی یا وکیل متخصص در امور چک مشورت کنید. آنها می توانند با توجه به شرایط خاص شما، بهترین و سریع ترین راهکار را پیشنهاد دهند تا با کمترین دردسر از این وضعیت خارج شوید و دوباره آرامش مالی تان را به دست آورید.

یادتان باشد، همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. قبل از صدور هر چک، از موجودی حساب تان مطمئن شوید و مدیریت مالی صحیحی داشته باشید تا اصلاً دچار این مشکلات نشوید. اما اگر هم شدید، نترسید و سریع و آگاهانه برای رفع مشکل اقدام کنید.