شرایط صدور اجراییه چک

اگه چکی دستتون دارید که برگشت خورده و دنبال راهی هستید که پولتون رو پس بگیرید، بدون اینکه تو دادگاه ها اسیر بشید، باید بگم که «اجرائیه چک» یکی از بهترین و سریع ترین راه حل هاست. این روش به شما اجازه می ده که بدون نیاز به تشکیل پرونده قضایی طولانی، مستقیماً از طریق مراجع قانونی برای وصول طلبتون اقدام کنید. فقط کافیه چند شرط و قاعده رو رعایت کنید تا بتونید از این حق قانونی استفاده کنید و به پولتون برسید.

خب، بیاین راستش رو بگم؛ توی دنیای معاملات و کسب وکار، چک یه ابزار خیلی مهم و کاربردیه. اما خب، گاهی پیش میاد که چک ها برگشت می خورن و سر و کله دردسرهای حقوقی پیدا میشه. مثلاً چک موجودی نداره، یا صادرکننده دستور عدم پرداخت میده، یا حتی امضاها با هم نمی خونه. اینجاست که داستان اجرائیه چک حسابی به کارمون میاد و تبدیل میشه به یه برگ برنده برای کسانی که می خوان سریع تر به حقشون برسن.

قبلاً اگه چکی برگشت می خورد، باید کلی وقت و هزینه صرف می کردیم و تو دادگاه ها پرونده های طولانی رو دنبال می کردیم. اما با اومدن قوانین جدید چک، مخصوصاً ماده ۲۳ قانون صدور چک و داستان «سامانه صیاد»، اوضاع فرق کرده. الان مسیر رسیدن به پول، هم سریع تر شده، هم ساده تر. البته به شرطی که شرایطش رو بدونیم و درست قدم برداریم.

توی این مقاله، می خوایم با هم بریم ته و توی همه این شرایط و مراحل رو دربیاریم. از اینکه اجرائیه چک چی هست و چه فرقی با بقیه روش ها داره، تا اینکه چطور میشه براش اقدام کرد و چه نکته های ریزی داره. پس اگه یه چک برگشتی دارید یا کلاً می خواید با این موضوع آشنا بشید، جای درستی اومدید. تا آخرش با من همراه باشید تا دیگه هیچ ابهامی براتون نمونه.

مفهوم اجرائیه چک و جایگاه قانونی اون

اول از همه، بذارید ببینیم اصلاً این «اجرائیه چک» یعنی چی و چرا انقدر مهمه. در واقع، اجرائیه چک یه جور درخواست قانونیه که به ما این امکان رو میده تا بدون اینکه سال ها تو دادگاه منتظر بمونیم، پول چک برگشتی مون رو از طریق مراجع قضایی یا اداره ثبت مطالبه کنیم. یعنی عملاً، وقتی اجرائیه صادر میشه، دیگه نیاز به دادرسی و صدور حکم دادگاه نیست؛ مستقیماً وارد فاز اجرا می شیم.

اسناد لازم الاجرا چیست و چرا چک در این دسته قرار می گیرد؟

شاید بپرسید «اسناد لازم الاجرا» یعنی چی؟ ببینید، بعضی از سندها هستن که قانون بهشون قدرت ویژه داده. یعنی دارنده این اسناد، دیگه لازم نیست بره دادگاه و دعوای حقوقی طرح کنه تا ثابت کنه حق با اونه. فقط کافیه سند رو به مرجع قانونی نشون بده و بگه «می خوام این سند اجرا بشه». چک هم یکی از همین اسناد لازم الاجراست، البته با یه تبصره کوچک! معمولاً اسناد رسمی مثل سند ازدواج یا سند مالکیت ملک، لازم الاجرا هستن. اما چک با اینکه یه سند عادیه (یعنی توی دفترخونه ثبت نشده)، به خاطر اهمیتش تو معاملات، قانونگذار اون رو هم توی دسته اسناد لازم الاجرا قرار داده.

ماده ۲ قانون صدور چک هم دقیقاً همینو میگه: «چک در حکم سند لازم الاجراست.» این یعنی چی؟ یعنی کسی که یه چک برگشتی داره، می تونه مستقیم بره سراغ اجرای قانون و برای وصول پولش اقدام کنه، بدون اینکه نیاز به حکم دادگاه باشه. این قضیه خیلی به سرعت کار کمک می کنه و اجازه نمیده که بدهکار بتونه سال ها زیر بار پرداخت شونه خالی کنه.

تفاوت اجرائیه چک با دعوای حقوقی مطالبه وجه و شکایت کیفری

حالا شاید بپرسید، خب چه فرقی بین اجرائیه چک و بقیه روش های قانونی مثل دعوای حقوقی یا شکایت کیفری هست؟ راستش رو بخواهید، هر کدوم مزایا و معایب خودشون رو دارن و بسته به شرایط، یکی از اون ها بهتره:

• دعوای حقوقی مطالبه وجه: این روش سنتی تره. یعنی شما یه دادخواست می دید، دادگاه تشکیل میشه، جلسات دادرسی برگزار میشه و در نهایت اگه حق با شما بود، دادگاه حکم به پرداخت میده. این روش خیلی زمان بره و هزینه های دادرسی هم ممکنه بالا باشه. اما خوبی اش اینه که می تونید خسارت تأخیر تأدیه (جریمه دیرکرد) و بقیه خسارت ها رو هم مطالبه کنید.
• شکایت کیفری: این روش فقط برای چک هایی که «جنبه کیفری» دارن، کاربرد داره. یعنی صادرکننده چک، بعد از برگشت خوردن چک، مثلاً فراری شده یا اصلاً حساب خالی بوده و … این روش هم می تونه سریع باشه، اما جنبه کیفری بودن چک شرایط خاص خودش رو داره و اگه چک کیفری نباشه، نمی تونید از این راه اقدام کنید.
• اجرائیه چک: اینجاست که اجرائیه چک خودنمایی می کنه! بزرگترین مزیتش، سرعت فوق العاده اونه. چون دیگه نیاز به دادرسی طولانی و تشکیل جلسه نیست، مستقیم وارد فاز اجرا می شیم. این یعنی خیلی سریع تر به پولتون می رسید. البته باید بدونید که توی اجرائیه دادگاه، معمولاً نمی تونید خسارت تأخیر تأدیه رو مستقیم مطالبه کنید و باید برای اون، جداگانه یه دادخواست بدید. اما با همه این ها، اگه سرعت براتون مهمه، اجرائیه چک بهترین راهه.

پس اگه دنبال یه راه سریع و کم دردسر برای گرفتن پول چک برگشتی هستید، اجرائیه چک گزینه ی ایده آلیه. البته به شرطی که چک شما شرایط لازم رو داشته باشه.

پیش نیازهای اساسی برای صدور اجرائیه چک

برای اینکه بتونیم سراغ اجرائیه چک بریم، قبلش باید یه سری کارهای اساسی رو انجام بدیم و مطمئن بشیم که چک مون شرایط لازم رو داره. این پیش نیازها رو اگه رعایت نکنیم، ممکنه کارمون گره بخوره و نتونیم به نتیجه برسیم.

دریافت گواهینامه عدم پرداخت (برگشتی) از بانک

اولین و مهمترین قدم، اینه که بریم بانک و از چک مون، گواهینامه عدم پرداخت یا همون «برگشتی» رو بگیریم. این گواهینامه، همون مدرکیه که نشون میده چک ما پاس نشده. یادتون باشه، وقتی می رید بانک، حتماً ازشون بخواید که روی این گواهینامه، کد رهگیری رو هم درج کنن. بدون این کد رهگیری، نمی تونید برای اجرائیه چک اقدام کنید. این گواهینامه، مهر تأییدی از طرف بانکه که نشون میده صادرکننده چک به تعهد خودش عمل نکرده.

ثبت چک در سامانه صیاد: شرط حیاتی برای اجرائیه

ببینید، از وقتی قانون جدید چک اومده، داستان «سامانه صیاد» خیلی جدی شده. اگه چک شما تو سامانه صیاد توسط صادرکننده ثبت نشده باشه، دیگه نمی تونید از روش اجرائیه مستقیم استفاده کنید. قبلاً می شد، اما الان نه! سامانه صیاد اومده که جلوی خیلی از مشکلات و سوءاستفاده ها رو بگیره و چک ها رو معتبرتر کنه. پس قبل از هر کاری، مطمئن بشید که چک شما توی این سامانه ثبت شده و شما هم اون رو تأیید کردید. اگه چک صیادی باشه، یعنی اون چک های بنفش رنگ جدید، خودشون تو سامانه ثبت هستن.

بدون ثبت در سامانه صیاد، چک شما مثل یه سند عادی میشه که برای وصولش باید برگردید به روش قدیمی و دادخواست مطالبه وجه بدید که هم زمان بره، هم پرهزینه تر. پس این نکته رو جدی بگیرید!

دارنده چک چه کسی است؟ (شرط درخواست کننده اجرائیه)

یه سؤال مهم دیگه اینه که «چه کسی می تونه درخواست اجرائیه چک بده؟» قانون می گه فقط «دارنده چک». حالا این دارنده کیه؟

• اونی که چک به اسمش صادر شده (یعنی چک «در وجه» اون شخص بوده).
• اونی که چک به اسمش پشت نویسی شده (یعنی قبلاً به اسم یه نفر دیگه بوده و اون پشتش رو امضا کرده و به این شخص منتقل شده).
• در مورد چک های «در وجه حامل» (که دیگه الان کمتر پیدا میشن)، اونی که چک رو تو دستش داره.
• قائم مقام قانونی این افراد (مثلاً وکیل یا ورثه).

یه نکته خیلی مهم: اگه بعد از اینکه چک برگشت خورد و گواهینامه عدم پرداخت صادر شد، چک به کس دیگه ای منتقل بشه، اون شخص جدید دیگه نمی تونه برای اجرائیه چک اقدام کنه. چون اون «دارنده چک» به معنای قانونی برای صدور اجرائیه نیست و باید از روش دادخواست حقوقی مطالبه وجه استفاده کنه. پس حواس تون باشه که چک رو بعد از برگشتی به کسی انتقال ندید، مگر اینکه مطمئن باشید اون شخص قراره دعوای حقوقی طرح کنه.

یادتون باشه، بدون گواهینامه عدم پرداخت با کد رهگیری و ثبت چک در سامانه صیاد (برای چک های جدید)، قدم اول برای اجرائیه چک عملاً برداشته نمیشه و کارتون سخت میشه.

شرایط عمومی و اختصاصی صدور اجرائیه چک (بر اساس ماده ۲۳ قانون صدور چک)

حالا که پیش نیازها رو بررسی کردیم، وقتشه بریم سراغ شرایط اصلی که ماده ۲۳ قانون صدور چک برای اجرائیه چک تعیین کرده. این شرایط خیلی مهمن و اگه چک تون هر کدوم از این ها رو نداشته باشه، ممکنه نتونید از طریق اجرائیه مستقیم اقدام کنید. پس با دقت بخونید:

عدم مشروط بودن چک

چک شما نباید مشروط باشه. یعنی چی؟ یعنی نباید روی چک نوشته شده باشه که «پرداخت این چک منوط به انجام فلان کار است» یا «اگر فلان معامله انجام شد، این چک قابل پرداخت است». فلسفه ی چک اینه که بی قید و شرط و به محض ارائه به بانک، پولش پرداخت بشه. اگه روی چک شما شرطی نوشته شده باشه، بانک همون موقع که برای برگشت زدن میرید، این موضوع رو قید می کنه و دیگه نمی تونید برای اجرائیه مستقیم اقدام کنید. اینجوری چک از حالت «لازم الاجرا» بودن خارج میشه و باید دعوای حقوقی مطرح کنید.

عدم صدور چک بابت تضمین

یکی دیگه از شرط های مهم اینه که چک شما «بابت تضمین» صادر نشده باشه. یعنی نباید روی چک یا حتی در قراردادهای جانبی، قید شده باشه که این چک برای ضمانت انجام یه تعهد یا معامله ای داده شده. مثلاً ننوشته باشن «این چک بابت تضمین حسن انجام کار است» یا «برای تضمین اجاره بها». اگه این موضوع ثابت بشه، باز هم چک شما از حالت لازم الاجرا بودن خارج میشه و نمی تونید مستقیماً اجرائیه بگیرید.

البته یه نکته ظریف اینجا وجود داره: در مورد چک های تضمینی، اجرائیه از طریق اداره ثبت ممکنه در بعضی شرایط خاص و با تفسیر ماده ۱۸۶ آیین نامه اجرای اسناد رسمی، امکان پذیر باشه که با اجرائیه از طریق دادگاه فرق داره. ولی کلاً برای اجرائیه از طریق دادگستری، شرط عدم تضمین حتماً باید رعایت بشه.

عدم صدور دستور عدم پرداخت توسط صادرکننده (ماده ۱۴)

گاهی اوقات صادرکننده چک، به دلایلی مثل گم شدن یا سرقت چک یا حتی کلاهبرداری، به بانک دستور میده که وجه چک رو پرداخت نکنه (همون ماده ۱۴ قانون صدور چک). اگه گواهینامه عدم پرداخت به خاطر همچین دستوری از طرف صادرکننده صادر شده باشه، باز هم نمی تونید از طریق اجرائیه مستقیم دادگاه اقدام کنید. در این حالت، شما باید ابتدا به دادگاه مراجعه کنید و ثابت کنید که دستور عدم پرداخت، بی دلیل یا غیرقانونی بوده تا بتونید به پولتون برسید.

باز هم مثل مورد تضمین، رویکرد اجرائیه از طریق ثبت ممکنه کمی متفاوت باشه و در برخی شرایط اجازه صدور اجرائیه رو بده، اما برای دادگاه، این موضوع مانعه.

سایر شرایط: مطابقت امضا و عدم قلم خوردگی

غیر از موارد بالا، یه سری چیزهای دیگه هم هست که خیلی مهمن و اگه رعایت نشن، ممکنه کارتون رو گره بزنن:

• مطابقت امضا: امضای روی چک باید با نمونه امضای صادرکننده در بانک، دقیقاً یکی باشه. اگه امضا نخونه، بانک چک رو برگشت میزنه و روی گواهینامه عدم پرداخت هم این موضوع رو قید می کنه. در این حالت، برای اجرائیه از طریق اداره ثبت به مشکل می خورید، چون اداره ثبت چک هایی با عدم مطابقت امضا رو قبول نمی کنه. اما دادگاه ممکنه با بررسی کارشناسی خط و امضا، اجرائیه صادر کنه.
• عدم قلم خوردگی و مغایرت: چک نباید قلم خوردگی های اساسی داشته باشه که باعث تغییر در مبلغ، تاریخ یا سایر مندرجات اصلی شده باشه. هر گونه مغایرت یا قلم خوردگی مشکوک، می تونه باعث بشه که بانک از پرداخت خودداری کنه و بعداً هم برای اجرائیه به مشکل بخورید.

خلاصه که دقت و وسواس توی پر کردن چک و دریافت اون، خیلی مهمه. این شرایط ریز و درشت، تعیین کننده اینه که آیا می تونید از مسیر سریع اجرائیه چک استفاده کنید یا باید برید سراغ راه های طولانی تر قضایی.

روش های درخواست صدور اجرائیه چک و مراحل آن

خب، تا اینجا فهمیدیم که اجرائیه چک چیه و چه پیش نیازهایی داره. حالا وقتشه که ببینیم از چه راه هایی میشه برای صدور اجرائیه چک اقدام کرد. کلاً دو تا مسیر اصلی وجود داره: دادگستری و اداره ثبت اسناد. هر کدوم از این روش ها مراحل و ریزه کاری های خودشون رو دارن که با هم بررسی شون می کنیم.

صدور اجرائیه از طریق دادگستری (محاکم قضایی)

این روش، یکی از متداول ترین راه ها برای وصول چک برگشتیه و بیشتر کسانی که با چک سروکار دارن، این مسیر رو انتخاب می کنن. البته ناگفته نماند که با ورود سامانه صیاد و قوانین جدید، این روش هم نسبت به قبل خیلی سریع تر شده.

مراجع صالح قضایی

وقتی می خواهید از طریق دادگستری برای اجرائیه چک اقدام کنید، باید به این مراجع مراجعه کنید:

• دفتر خدمات الکترونیک قضایی: اولین قدم همیشه اینجاست. شما باید «دادخواست صدور اجرائیه چک» رو از طریق این دفاتر ثبت و ارسال کنید.
• مجتمع قضایی یا دادگاه حقوقی: پرونده شما بعد از ثبت، به مجتمع قضایی مربوطه ارسال میشه و قاضی دادگاه حقوقی به اون رسیدگی می کنه.

در مورد صلاحیت محلی (یعنی اینکه پرونده رو باید کدوم دادگاه بفرستید)، می تونید یکی از این سه جا رو انتخاب کنید:

• محل صدور چک
• محل بانکی که چک روی اون صادر شده و برگشت خورده (محل بانک محال علیه)
• محل اقامت صادرکننده چک (خوانده)

مراحل گام به گام

ببینید، مراحل صدور اجرائیه چک از طریق دادگاه این شکلیه:

1. جمع آوری مدارک: اول از همه باید اصل چک، گواهینامه عدم پرداخت (همون برگشتی) با کد رهگیری و کپی مدارک شناسایی خودتون رو آماده کنید. اگه وکیل دارید، وکالتنامه هم لازمه.
2. ثبت دادخواست: با مدارک بالا به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه می کنید و «دادخواست صدور اجرائیه چک» رو تنظیم و ثبت می کنید. توی این دادخواست، باید مبلغ چک و هزینه های دادرسی (مثل حق الوکاله وکیل اگه وکیل دارید) رو هم بنویسید.
3. رسیدگی قاضی و صدور اجرائیه: خوبی این روش اینه که قاضی دادگاه، بدون نیاز به تشکیل جلسه دادرسی و شنیدن دفاعیات طرفین، مستقیماً و با بررسی مدارک، اجرائیه رو صادر می کنه. این یعنی سرعت عمل خیلی بالاتره.
4. ابلاغ اجرائیه: بعد از صدور، اجرائیه به صادرکننده چک ابلاغ میشه (معمولاً از طریق سامانه ثنا).
5. مهلت ۱۰ روزه برای پرداخت: صادرکننده چک از تاریخ ابلاغ اجرائیه، ۱۰ روز فرصت داره که بدهی اش رو پرداخت کنه یا با شما به توافق برسه یا مالی رو برای توقیف معرفی کنه.
6. ارجاع به اجرای احکام: اگه بعد از ۱۰ روز، صادرکننده هیچ کدوم از این کارها رو نکرد، پرونده به اجرای احکام دادگستری فرستاده میشه.
7. اقدامات اجرای احکام: اینجا دیگه دست اجرای احکام بازه! می تونن با درخواست شما، اموال صادرکننده رو شناسایی و توقیف کنن (مثلاً حساب های بانکی، املاک، خودرو). اگه مالی پیدا نشد، حتی می تونید درخواست جلب و ممنوع الخروجی صادرکننده رو هم بدید.

نکات مهم اختصاصی این روش

چند تا نکته رو هم یادتون باشه که تو این روش خیلی مهمن:

• مطالبه وجه و خسارات دادرسی: تو این روش، شما می تونید علاوه بر اصل مبلغ چک، خسارات دادرسی (مثل هزینه های دفتر خدمات قضایی، حق الوکاله وکیل و…) رو هم از صادرکننده مطالبه کنید.
• خسارت تأخیر تأدیه: یه نکته مهم اینه که خسارت تأخیر تأدیه (جریمه دیرکرد پرداخت) مستقیماً و همزمان با اجرائیه چک از طریق دادگاه قابل مطالبه نیست. برای این موضوع باید بعداً یه دادخواست جداگانه بدید.
• ضامنین و ظهرنویسان: اگه چک شما ضامن یا ظهرنویس (کسانی که پشت چک رو امضا کردن) داره، اجرائیه چک فقط علیه صادرکننده و صاحب حساب صادر میشه. برای مطالبه از ضامنین و ظهرنویسان، باید یه دعوای حقوقی جداگانه مطرح کنید.

نمونه دادخواست صدور اجرائیه چک (با تشریح کامل بند به بند)

دادگاه صالح برای درخواست صدور اجرائیه چک میتونه محل صدور چک، یا محل بانکی که گواهینامه عدم پرداخت رو صادر کرده، یا محل اقامت صادرکننده چک باشه. دارنده چک حق انتخاب داره. حالا یه نمونه دادخواست رو با هم ببینیم:

خواهان: [نام و نام خانوادگی/شرکت]، [مشخصات شناسنامه ای/ثبتی]، [آدرس کامل]

خوانده: [نام و نام خانوادگی/شرکت]، [مشخصات شناسنامه ای/ثبتی]، [آدرس کامل]

تعیین خواسته و بهای آن:
تقاضای صدور برگ اجرائیه نسبت به چک شماره……..مورخ… عهده بانک ………. به مبلغ…. ریال با احتساب کلیه خسارات ناشی از دادرسی و حق الوکاله وکیل مطابق با تعرفه قانونی

دلایل و منضمات دادخواست:

1. وکالتنامه  شماره [شماره] مورخ [تاریخ] ملصق به تمبر مالیاتی (در صورت داشتن وکیل)
2. تصویر مصدق اصل چک شماره [شماره چک] مورخ [تاریخ چک]
3. تصویر مصدق گواهی عدم پرداخت چک به کد رهگیری شماره [کد رهگیری] از بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه]
4. تصویر مصدق مدارک هویتی خواهان (کارت ملی/شناسنامه/آگهی ثبتی)

ریاست محترم مجتمع قضایی [نام مجتمع قضایی] تهران

با سلام و احترام،

به استحضار آن مقام عالی می رساند: خوانده محترم یک فقره چک به شماره [شماره چک] مورخ [تاریخ چک] به مبلغ [مبلغ چک] ریال به عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه] در وجه موکل اینجانب/خواهان صادر نموده است. متأسفانه چک مذکور به دلیل فقدان موجودی در تاریخ [تاریخ برگشتی] منجر به صدور گواهینامه عدم پرداخت به شماره [کد رهگیری] از بانک محال علیه گردیده است.

از آنجایی که:
الف) در متن چک، وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی نشده است.
ب) در متن چک قید نگردیده است که چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی صادر شده است.
ج) گواهینامه عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت طبق ماده (14) قانون صدور چک و تبصره های آن صادر نشده است.

لذا مستند به ماده ۲۳ الحاقی قانون صدور چک (اصلاحی ۱۳۹۷/۰۸/۱۳) و همچنین ماده ۳ قانون صدور چک، تقاضای صدور برگ اجرائیه و آغاز عملیات اجرایی جهت وصول وجه چک و کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه های دادرسی و حق الوکاله وکیل طبق تعرفه قانونی) بر اساس ستون خواسته، مورد استدعاست.

با تشکر و تقدیم احترام،

[نام و نام خانوادگی خواهان یا وکیل وی]

صدور اجرائیه از طریق دفاتر اسناد رسمی (اداره اجرای اسناد رسمی)

این روش، هم می تونه سریع باشه، اما یه سری تفاوت های اساسی با روش دادگستری داره که باید اونا رو بدونیم تا انتخاب درستی داشته باشیم. مخصوصاً در مورد شرایط خاص چک های تضمینی و مشروط.

مراجع صالح ثبتی

اگه می خواهید از طریق ثبت اقدام کنید، باید به این مراجع مراجعه کنید:

• دفاتر اسناد رسمی: اولین قدم مراجعه به یکی از دفاتر اسناد رسمی هست.
• اداره اجرای اسناد رسمی: بعد از اینکه دفتر اسناد رسمی پرونده رو تشکیل داد و اجرائیه رو صادر کرد، برای پیگیری اجرا به این اداره فرستاده میشه.

طبق ماده ۱۸۳ آیین نامه اجرای اسناد رسمی، برای درخواست اجرای چک، می تونید به دفتر اسناد رسمی در محلی که بانک صادرکننده چک در اونجا واقع شده یا محل اقامت دارنده چک، مراجعه کنید.

مراحل گام به گام

مراحل صدور اجرائیه چک از طریق اداره ثبت این شکلیه:

1. آماده سازی مدارک: اصل و فتوکپی مصدق (یعنی کپی برابر اصل شده) چک، گواهینامه عدم پرداخت و کپی مدارک شناسایی خودتون رو آماده می کنید.
2. مراجعه به دفترخانه: با مدارک بالا به یکی از دفاتر اسناد رسمی که گفتیم صلاحیت دارن، مراجعه می کنید.
3. تکمیل تقاضانامه: فرم مخصوص تقاضانامه اجرائیه چک رو تکمیل می کنید.
4. مهر «پذیرش اجرا شد»: دفترخانه، اصل چک شما رو با مهر «پذیرش اجرا شد» ممهور می کنه و بهتون برمی گردونه.
5. ارسال پرونده به اجرای ثبت: پرونده شما بعد از ثبت اولیه، به اداره اجرای اسناد رسمی فرستاده میشه.
6. ابلاغ اجرائیه: اداره اجرای ثبت، اجرائیه رو به صادرکننده چک ابلاغ می کنه.
7. مهلت ۱۰ روزه برای پرداخت: صادرکننده چک ۱۰ روز فرصت داره که بدهی اش رو پرداخت کنه.
8. اقدامات اجرای ثبت: اگه پرداخت انجام نشد، اجرای ثبت به درخواست شما برای شناسایی و توقیف اموال صادرکننده چک اقدام می کنه.

نکات مهم اختصاصی این روش

این روش هم یه سری ریزه کاری ها داره که باید بهشون دقت کنید:

• شرط مطابقت امضا: اینجا برعکس دادگاه، مطابقت امضا خیلی مهمه! اگه امضای روی چک با نمونه امضای صادرکننده در بانک نخونه، طبق ماده ۱۸۸ آیین نامه اجرای اسناد رسمی، اداره ثبت برای چک شما اجرائیه صادر نمی کنه و باید برید سراغ دادگاه.
• فقط وجه چک: در این روش، فقط وجه اصلی چک قابل مطالبه است و خبری از خسارت تأخیر تأدیه یا سایر خسارت ها نیست. برای این موارد باید جداگانه به دادگاه مراجعه کنید.
• چک های تضمین یا مشروط: یه تفاوت خیلی مهم اینه که اداره اجرای ثبت برخلاف دادگاه، ممکنه برای چک های تضمین یا مشروط هم اجرائیه صادر کنه (مستند به ماده ۱۸۶ آیین نامه). این یک مزیت بزرگ برای چک های تضمینیه که در دادگاه به راحتی قابل اجرا نیستن.
• دستور عدم پرداخت: اگه گواهینامه عدم پرداخت به دلیل دستور عدم پرداخت از سوی صادرکننده (ماده ۱۴) صادر شده باشه، باز هم اداره ثبت ممکنه اجرائیه صادر کنه که این هم یه تفاوت با روش دادگاهه.
• عدم امکان جلب: در این روش، اگه مالی از مدیون پیدا نشه، نمی تونید از طریق اجرای ثبت درخواست جلب مدیون رو بدید. برای جلب باید حتماً به دادگاه مراجعه کنید.
• امکان ممنوع الخروجی: خوشبختانه، امکان درخواست ممنوع الخروجی مدیون از طریق اجرای ثبت وجود داره.

نمونه تقاضانامه صدور اجرائیه چک از طریق ثبت (با تشریح کامل بند به بند)

تقاضانامه صدور اجرائیه از طریق ثبت، فرم مخصوصی است که باید در دفاتر اسناد رسمی تکمیل شود. محتوای این فرم شامل اطلاعات دارنده چک، صادرکننده چک، مشخصات چک و گواهینامه عدم پرداخت است. به دلیل ماهیت فرمی و اداری آن، بیشتر شامل پر کردن جاهای خالی و ارائه مدارک می شود تا تنظیم یک متن کامل. اما در کل، اطلاعاتی که باید در آن وارد شود، شبیه به دادخواست دادگاه است، اما با ادبیات رسمی اداره ثبت و کمتر حالت استدلالی دارد.
مثلاً باید مشخصات کامل خودتان (به عنوان متقاضی یا بستانکار)، مشخصات صادرکننده چک (بدهکار یا متعهد)، شماره و تاریخ چک، مبلغ چک، نام بانک و شعبه، تاریخ برگشت و کد رهگیری گواهی عدم پرداخت را دقیقاً وارد کنید. در نهایت، درخواست خود را برای صدور اجرائیه ثبت می کنید. نمونه های این فرم معمولاً در دفاتر اسناد رسمی موجود است.

فرم تقاضانامه صدور اجرائیه چک (مثال فرضی برای آشنایی)

بسمه تعالی
اداره محترم اجرای اسناد رسمی

تقاضانامه صدور اجرائیه چک

مشخصات متقاضی (بستانکار):
نام و نام خانوادگی: ............................. کد ملی: .............................
آدرس کامل: ............................................................................
شماره تماس: .............................

مشخصات متعهد (بدهکار/صادرکننده چک):
نام و نام خانوادگی: ............................. کد ملی: .............................
آدرس کامل: ............................................................................

مشخصات چک:
شماره چک: ............................. تاریخ صدور: .............................
مبلغ چک (به عدد و حروف): ............................. ریال
بانک: ............................. شعبه: .............................

مشخصات گواهی عدم پرداخت:
تاریخ برگشت: ............................. شماره گواهی: .............................
کد رهگیری: .............................

مستند به:
*   ماده 2 قانون صدور چک
*   ماده 183 آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا

بدین وسیله، اینجانب/شرکت .............................، درخواست صدور اجرائیه نسبت به چک فوق الذکر را دارم. لازم به ذکر است که اصل چک و گواهی عدم پرداخت به پیوست ارائه می گردد.

تاریخ: .............................
امضای متقاضی: .............................

مقایسه جامع: اجرائیه چک از طریق دادگستری در برابر اجرای ثبت

حالا که با دو روش اصلی صدور اجرائیه چک آشنا شدید، بد نیست یه مقایسه جامع داشته باشیم تا بتونید راحت تر تصمیم بگیرید که کدوم روش برای شما مناسب تره. هر کدوم از این مسیرها، ویژگی های خاص خودشون رو دارن که توی این جدول به صورت خلاصه و مقایسه ای اومده:

معیار	اجرائیه از طریق دادگستری (محاکم قضایی)	اجرائیه از طریق دفاتر اسناد رسمی (اداره ثبت)
مرجع صالح	دفاتر خدمات قضایی → دادگاه حقوقی → اجرای احکام دادگستری	دفتر اسناد رسمی → اداره اجرای اسناد رسمی
شرایط خاص چک (مشروط/تضمین)	نمی پذیرد. (مگر بعداً در دعوای حقوقی اثبات شود)	می پذیرد. (با تفسیر ماده ۱۸۶ آیین نامه)
شرایط خاص چک (ماده ۱۴ – دستور عدم پرداخت)	نمی پذیرد. (مگر بعداً در دعوای حقوقی اثبات شود)	می پذیرد. (با استناد به تبصره ماده ۱۸۶ آیین نامه)
مطابقت امضا	در صورت عدم مطابقت، امکان رسیدگی و کارشناسی وجود دارد.	بسیار حساس و شرط اصلی؛ عدم مطابقت منجر به عدم صدور اجرائیه می شود.
هزینه ها	هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، هزینه های اوراق و ابلاغ. (بیشتر از ثبت)	هزینه های کمتر (بدون هزینه دادرسی به معنای حقوقی)، فقط هزینه اوراق و ابلاغ و حق الاجرا.
سرعت فرآیند	سریع (به دلیل عدم نیاز به دادرسی طولانی)	سریع (ممکن است در برخی موارد کمی سریع تر از دادگستری باشد)
امکان جلب مدیون	دارد. (در صورت عدم کشف اموال)	ندارد.
امکان ممنوع الخروجی	دارد.	دارد.
مطالبه خسارت تأخیر تأدیه	مستقیماً در اجرائیه امکان پذیر نیست؛ نیاز به دادخواست جداگانه دارد.	امکان پذیر نیست.
پیچیدگی فرآیند	نسبتاً پیچیده، نیاز به دانش حقوقی برای تنظیم دادخواست.	ساده تر، پر کردن فرم های از پیش آماده در دفترخانه.
اقدامات پس از اجرا	قابلیت توقیف گسترده اموال، از جمله حساب های بانکی و املاک.	قابلیت توقیف اموال، اما محدودتر از دادگستری.

توصیه بر اساس شرایط خاص دارنده چک: در چه مواقعی کدام روش ارجحیت دارد؟

حالا با این تفاسیر، کی باید از کدوم روش استفاده کنیم؟

• اگه چک شما تضمینی یا مشروطه: بدون شک، ابتدا شانس تون رو تو اداره ثبت امتحان کنید. به دلیل تفسیری که از مواد قانونی میشه، احتمال اینکه از این طریق به نتیجه برسید، بیشتره. اما یادتون باشه اگه در ثبت نشد، باید برید سراغ دادگاه و دعوای حقوقی.
• اگه امضای چک با نمونه بانک نمی خونه: مستقیم برید سراغ دادگستری. اجرای ثبت به دلیل عدم مطابقت امضا، اجرائیه صادر نمی کنه. دادگاه می تونه از کارشناس خط و امضا استفاده کنه.
• اگه دنبال جلب صادرکننده هستید: باز هم باید برید سراغ دادگستری. اجرای ثبت این امکان رو نداره.
• اگه سرعت و سادگی کار اولویت شماست و چک شما شرایط عادی رو داره (نه تضمینی، نه مشروط، امضا هم تطابق داره): هر دو روش می تونن خوب باشن، اما روش ثبت معمولاً کمی ساده تر و کم هزینه تره. اما اگه ممکنه به جلب یا توقیف وسیع اموال نیاز پیدا کنید، دادگستری قوی تر عمل می کنه.
• اگه دنبال خسارت تأخیر تأدیه هستید: برای خسارت تأخیر تأدیه، فرقی نمی کنه از کدوم راه برید. در هر دو صورت باید یه دادخواست جداگانه به دادگاه بدید.

خلاصه اینکه، انتخاب روش مناسب بستگی به شرایط دقیق چک شما و هدف تون از پیگیری داره. گاهی ممکنه لازم باشه بعد از پیگیری یک روش، سراغ روش دیگری هم برید.

نکات مهم حقوقی پیرامون اجرائیه چک

در بحث اجرائیه چک، مثل هر موضوع حقوقی دیگه ای، یه سری نکات مهم و سوالات رایج وجود داره که اگه ازشون باخبر باشید، خیلی می تونه بهتون کمک کنه تا کارتون راحت تر پیش بره و به دردسر نیفتید. بیاین چند تا از این ها رو با هم بررسی کنیم.

هزینه صدور اجرائیه چک چقدر است؟

ببینید، درخواست صدور اجرائیه چک (چه از طریق دادگستری و چه ثبت) یه «دعوا» به حساب نمیاد که بخواید کلی هزینه دادرسی بپردازید. هزینه اصلی، مربوط به خود اجرائیه و مراحل اجراییه. مثلاً:

• هزینه اوراق و تمبر: برای تکمیل فرم ها و ثبت دادخواست یا تقاضانامه.
• حق الاجرا: این هزینه وقتی پرونده به اجرای احکام (دادگستری یا ثبت) میره، دریافت میشه و معمولاً درصدی از مبلغ چک هست.
• حق الوکاله وکیل: اگه وکیل بگیرید، هزینه ی اون هم هست که البته این هم جزو خسارات دادرسی محسوب میشه و از صادرکننده قابل مطالبه است.

پس خیالتون راحت باشه که برخلاف یه دعوای حقوقی طولانی، هزینه های اولیه برای صدور اجرائیه چک خیلی سنگین نیست و معمولاً میشه اون رو از صادرکننده چک پس گرفت.

آیا اجرائیه شامل خسارت تأخیر تأدیه می شود؟

همونطور که قبلاً هم گفتم، این یکی از نکته هاییه که خیلی ها رو گیج می کنه. راستش رو بخواهید، چه از طریق دادگستری اقدام کنید و چه از طریق ثبت، خسارت تأخیر تأدیه (یعنی اون سودی که به خاطر دیرکرد پرداخت به شما تعلق می گیره) مستقیماً تو خود برگه اجرائیه حساب نمیشه و نمی تونید از این طریق اون رو مطالبه کنید. برای مطالبه این خسارت، باید یه دادخواست جداگانه به دادگاه بدید. توی اون دادخواست، دادگاه با توجه به شاخص تورم بانک مرکزی، میزان خسارت رو محاسبه می کنه و حکم میده.

تکلیف چک جعلی یا امضای نامنطبق در اجرائیه چیست؟

اگه خدای نکرده با یه چک جعلی روبرو بشید یا امضای روی چک با نمونه امضای صادرکننده نخونه، اوضاع کمی فرق می کنه:

• اجرای ثبت: اگه امضا نخونه، اداره ثبت اصلاً اجرائیه صادر نمی کنه. اگه هم چک جعلی باشه، که کلاً از اول نباید صادر می شده.
• دادگستری: دادگاه اما ممکنه حتی با امضای نامنطبق هم اجرائیه صادر کنه و بعداً برای تشخیص جعلی بودن یا عدم مطابقت امضا، پرونده رو به کارشناسی خط و امضا ارجاع بده. اگه ثابت بشه چک جعلیه، یا امضا متعلق به صادرکننده نیست، صادرکننده می تونه درخواست ابطال اجرائیه و قرار توقف عملیات اجرایی رو بده.

در این موارد، صادرکننده چک باید با مستندات کافی به دادگاه مراجعه کنه و موضوع رو اطلاع بده. دادگاه با بررسی شواهد، می تونه عملیات اجرایی رو متوقف کنه یا حتی اجرائیه رو باطل کنه.

آیا می توان از اجرای اجرائیه جلوگیری کرد؟ (ابطال اجرائیه، قرار توقف)

بله، صادرکننده چک (یا قائم مقام قانونی او) می تونه در شرایطی خاص، از اجرای اجرائیه چک جلوگیری کنه. این کار معمولاً از دو طریق انجام میشه:

• ابطال اجرائیه: اگه صادرکننده بتونه ثابت کنه که یکی از شرایط اصلی صدور اجرائیه وجود نداشته (مثلاً چک مشروط بوده، یا بابت تضمین بوده، یا امضا جعلیه، یا قبلاً پرداخت شده) می تونه از دادگاه درخواست ابطال اجرائیه رو بکنه.
• قرار توقف عملیات اجرایی: در مواردی که هنوز اجرائیه باطل نشده اما ممکنه ادامه عملیات اجرایی باعث ضرر جبران ناپذیری به صادرکننده بشه (مثلاً قراره همین فردا اموالش به فروش برسه)، صادرکننده می تونه از دادگاه درخواست قرار توقف موقت عملیات اجرایی رو بده. معمولاً برای این کار، دادگاه از صادرکننده تأمین مناسب (مثلاً سپردن وثیقه) می خواد. اما اگه دلیل ارائه شده سند رسمی باشه یا صادرکننده مدعی مفقود شدن چک باشه و دادگاه دلایلش رو قبول کنه، توقف بدون اخذ تأمین هم صادر میشه.

پس، اگه شما صادرکننده هستید و حس می کنید حق با شما نیست، راه هایی برای دفاع وجود داره که باید با کمک یه وکیل متخصص پیگیری کنید.

چقدر طول می کشد تا اجرائیه صادر و اجرا شود؟

مدت زمان صدور و اجرای اجرائیه چک به عوامل مختلفی بستگی داره، از حجم کاری مراجع قضایی و ثبت گرفته تا نوع پرونده و همکاری طرفین. اما به طور کلی:

• صدور اجرائیه: معمولاً ظرف چند روز تا چند هفته (بسته به شلوغی دفاتر خدمات قضایی یا دفاتر ثبت) اجرائیه صادر میشه.
• مراحل اجرا: بعد از ابلاغ اجرائیه و گذشت مهلت ۱۰ روزه، عملیات اجرایی آغاز میشه. شناسایی اموال، توقیف و فروش اون ها می تونه از چند هفته تا چند ماه طول بکشه. اگه اموالی پیدا نشه و نیاز به تحقیقات بیشتر یا جلب باشه، زمان بیشتری هم ممکنه صرف بشه.

اما در هر حال، این فرآیند خیلی سریع تر از یه دعوای حقوقی مطالبه وجه معمولیه که ممکنه سال ها طول بکشه.

آیا پس از صدور گواهی عدم پرداخت و انتقال چک، گیرنده می تواند اجرائیه بگیرد؟

این یک سوال مهم و پر تکرار است. پاسخ کوتاه این است: خیر، به صورت مستقیم نمی تواند. طبق قانون، «دارنده چک» که می تواند برای صدور اجرائیه اقدام کند، کسی است که چک ابتدا در وجه او صادر شده، یا به او ظهرنویسی شده، یا در زمان برگشت چک، دارنده آن بوده است. اگر چک بعد از صدور گواهینامه عدم پرداخت به شخص دیگری منتقل شود، آن شخص جدید دیگر «دارنده» به معنای قانونی برای درخواست اجرائیه محسوب نمی شود.

چرا؟ چون انتقال چک بعد از برگشت خوردن، باعث میشه چک از وصف تجاری خودش خارج بشه و بیشتر شبیه یک سند عادی بدهی میشه. در این حالت، گیرنده جدید باید برای مطالبه وجه چک، به جای درخواست اجرائیه، یه دادخواست حقوقی مطالبه وجه به دادگاه بده. پس اگه یه چک برگشتی دارید، بهتره قبل از انتقال اون، تکلیفش رو روشن کنید یا حواس تون باشه که با انتقال، مسیر وصول اون از طریق اجرائیه بسته میشه.

نقش وکیل متخصص در دعاوی اجرائیه چک

ببینید، قضیه ی اجرائیه چک با اینکه به نظر ساده میاد و مسیرش کوتاه تره، اما بازم پیچیدگی های حقوقی خاص خودش رو داره. اینجاست که پای یه وکیل متخصص به وسط میاد و می تونه خیلی به کارتون بیاد.

مزایای بهره گیری از وکیل

شاید بپرسید خب، چرا باید وکیل بگیرم؟ مگه خودم نمی تونم؟ راستش رو بخواهید، وکیل می تونه کلی از دردسرهاتون رو کم کنه:

• تسریع فرآیند: یه وکیل کاربلد، می دونه که چطور مراحل رو سریع تر پیش ببره و جلوی تلف شدن وقت رو بگیره. اون فرم ها رو درست پر می کنه و مدارک رو کامل آماده می کنه تا کار عقب نیفته.
• کاهش اشتباهات: پرونده های حقوقی پر از ریزه کاری ها و جزئیات هستن. یه اشتباه کوچیک تو تنظیم دادخواست یا ارائه مدارک، می تونه کار رو حسابی عقب بندازه یا حتی به نتیجه نرسه. وکیل با تجربه، این اشتباهات رو به حداقل می رسونه.
• دانش حقوقی به روز: قوانین دائم در حال تغییرن. یه وکیل متخصص، همیشه از جدیدترین قوانین و رویه های قضایی باخبره و می تونه بهترین مسیر رو بهتون نشون بده. مثلاً در مورد قانون جدید چک و سامانه صیاد.
• دفاع در دعاوی متقابل: گاهی اوقات، صادرکننده چک بعد از صدور اجرائیه، ممکنه علیه شما دعوای ابطال اجرائیه یا درخواست توقف عملیات اجرایی مطرح کنه. وکیل شما می تونه بهترین دفاع رو انجام بده و جلوی ضرر و زیان بیشتر رو بگیره.
• مشاوره تخصصی: قبل از اینکه وارد هر مسیری بشید، یه وکیل می تونه بهترین راه رو با توجه به شرایط خاص چک شما بهتون پیشنهاد بده. آیا اجرائیه، دعوای حقوقی یا حتی شکایت کیفری؟

چگونه وکیل متخصص انتخاب کنیم؟

انتخاب وکیل متخصص هم خودش یه فوت و فن داره. دنبال وکیلی باشید که:

• سابقه و تجربه کافی در دعاوی چک و اسناد تجاری داشته باشه.
• دانش به روز از قوانین جدید چک و رویه های قضایی داشته باشه.
• شفاف و صادق باشه و هزینه ها و مراحل کار رو از اول براتون روشن کنه.
• متعهد و پیگیر باشه و شما رو در جریان مراحل پرونده قرار بده.

همیشه قبل از انتخاب، از چند وکیل مشاوره بگیرید و با خیال راحت تصمیم گیری کنید. یادتون باشه، سرمایه گذاری روی یه وکیل خوب، می تونه در نهایت کلی از پول و وقتتون رو نجات بده.

یه وکیل متخصص مثل یه نقشه راهنمای خوبه که شما رو از پیچ و خم های مسیر قانونی وصول چک، سریع و بی دردسر عبور میده و اجازه نمیده حقتون پایمال بشه.

نتیجه گیری: با آگاهی کامل، حق خود را مطالبه کنید

راستش رو بخواهید، وصول چک برگشتی، یکی از اون موضوعاتیه که می تونه حسابی وقت و اعصاب آدم رو درگیر کنه. اما خوشبختانه با وجود اجرائیه چک و قوانین جدیدی که اومده، این مسیر خیلی هموارتر شده. دیگه لازم نیست برای هر چک برگشتی برید تو دادگاه و یه پرونده حقوقی طولانی و پرهزینه راه بندازید. با شناخت شرایط صدور اجراییه چک، می تونید سریع تر و هدفمندتر برای گرفتن پولتون اقدام کنید.

توی این مقاله سعی کردیم تمام ریز و درشت ماجرای اجرائیه چک رو براتون روشن کنیم؛ از اینکه اصلاً اجرائیه چی هست و چه پیش نیازهایی داره (مثل گواهینامه عدم پرداخت با کد رهگیری و ثبت چک در سامانه صیاد)، تا اینکه شرایط خاص ماده ۲۳ قانون صدور چک چی میگه و تفاوت های اجرائیه دادگستری و اجرای ثبت کجاست. دیدیم که هر کدوم از این روش ها، مزایا و معایب خودشون رو دارن و بسته به شرایط چک و انتظارات شما، یکی از اون ها می تونه بهترین انتخاب باشه.

یادتون نره که دقت تو پر کردن چک، نگهداری از اون و پیگیری به موقع برگشت، همگی تو این مسیر مهمن. و البته، اگه حس کردید موضوع پیچیده شد یا نیاز به راهنمایی بیشتری دارید، همیشه می تونید روی کمک یه وکیل متخصص در دعاوی چک حساب کنید. اون ها با دانش و تجربه شون می تونن بهترین مشاور و همراه شما تو این راه باشن.

پس با آگاهی کامل از حقوق و راهکارهای قانونی، قدم بردارید و اجازه ندید که حقتون ضایع بشه. به امید اینکه همیشه معاملات تون بدون دردسر باشه و هیچ وقت کارتون به چک برگشتی نرسه!