قانون رفع سوء اثر چک برگشتی

وقتی چکتان برگشت می خورد، یعنی موجودی حسابتان کافی نبوده و اعتبار مالی شما خدشه دار می شود. قانون رفع سوء اثر چک برگشتی کمک می کند تا با پاک کردن این سابقه، دوباره به خدمات بانکی دسترسی پیدا کنید و دیگر بابت چک برگشتی دچار مشکل نباشید. این اتفاق ممکن است برای هر کسی پیش بیاید و خوشبختانه راه های قانونی برای حل آن وجود دارد.

چک، یک ابزار مالی پرکاربرد و البته حساس است که مثل یک شمشیر دولبه می ماند. از یک طرف، معامله ها را راحت تر می کند و نیازی به حمل پول نقد زیاد نیست؛ از طرف دیگر، اگر موجودی نداشته باشد و برگشت بخورد، می تواند دردسرهای زیادی برای صادرکننده آن ایجاد کند. خیلی ها ممکن است به خاطر فراموشی، مشکلات مالی ناگهانی، یا حتی ناهماهنگی های بانکی، با چک برگشتی روبرو شوند و بعدش متوجه شوند که چه محرومیت های سختی انتظارشان را می کشد.

اینجاست که قضیه رفع سوء اثر چک برگشتی حسابی مهم می شود. پاک کردن این سابقه منفی، فقط یک کار اداری ساده نیست؛ بلکه راهی برای برگرداندن اعتبار و دسترسی دوباره به خدمات حیاتی بانکی است. از گرفتن وام و دسته چک جدید گرفته تا حتی باز شدن حساب های مسدود شده، همه این ها به رفع سوء اثر چک برگشتی بستگی دارد. با قانون جدید چک صیادی و بخشنامه های جدیدی که بانک مرکزی مدام ابلاغ می کند، آگاهی از به روزترین اطلاعات و روش ها، از نان شب هم واجب تر است. این مقاله یک راهنمای جامع و کاربردی است تا شما را با تمام این جزئیات آشنا کند و کمک کند تا با خیال راحت تری از این ماجرا عبور کنید.

رفع سوء اثر چک برگشتی چیست و چرا باید آن را انجام دهیم؟

حالا که صحبت از چک برگشتی شد، اجازه دهید اول ببینیم چک برگشتی و سوء اثر چک اصلاً به چه معنا هستند. طبق ماده 310 قانون تجارت، چک در واقع یک دستور پرداخت است که صادرکننده به بانک می دهد تا در زمان مشخص، مبلغی را از حسابش به دارنده چک پرداخت کند. اگر در تاریخ سررسید، موجودی حساب صادرکننده کافی نباشد یا به هر دلیلی بانک نتواند وجه چک را پرداخت کند، چک برگشت می خورد یا بلامحل می شود. در این حالت، بانک گواهی عدم پرداخت صادر می کند و این گواهی، سابقه منفی برای صادرکننده ایجاد می کند که به آن سوء اثر چک می گویند.

داشتن سابقه چک برگشتی، مثل یک کاتالیزور منفی عمل می کند و شما را از بسیاری از فعالیت های بانکی محروم می کند. این محرومیت ها شوخی بردار نیستند و می توانند زندگی مالی شما را حسابی مختل کنند. برخی از مهم ترین عواقب و محرومیت های داشتن سابقه چک برگشتی عبارتند از:

• ممنوعیت افتتاح هرگونه حساب بانکی جدید و صدور کارت بانکی.
• مسدود شدن تمامی حساب ها و کارت های بانکی صادرکننده چک به میزان مبلغ کسری موجودی چک. این یعنی ممکن است نتوانید از حساب های دیگرتان هم استفاده کنید.
• عدم پرداخت هرگونه تسهیلات بانکی و صدور ضمانتنامه های ارزی یا ریالی. دیگر خبری از وام، تسهیلات بانکی، یا حتی ضمانتنامه های لازم برای کارهای تجاری نخواهد بود.
• عدم گشایش اعتبار اسنادی. برای کسب وکارهایی که با تجارت خارجی سر و کار دارند، این مورد یک ضربه بزرگ است.
• ممنوعیت ارائه دسته چک جدید، به خصوص برای چک های صیادی. یعنی تا وقتی سوء اثر رفع نشود، دیگر دسته چک جدیدی به شما نمی دهند.

فکرش را بکنید، این محرومیت ها تا زمانی که بدهی پرداخت و سوء اثر چک برگشتی پاک نشود، مثل یک سایه بالای سرتان هستند. به همین دلیل، رفع سوء اثر چک برگشتی فقط یک گزینه نیست، بلکه یک ضرورت است تا بتوانید زندگی مالی عادی خود را از سر بگیرید و دوباره از خدمات بانکی بهره مند شوید.

شرایط کلی رفع سوء اثر چک برگشتی (بر اساس قانون جدید چک)

خب، حالا که می دانیم چرا باید به فکر رفع سوء اثر چک برگشتی باشیم، نوبت می رسد به اینکه بدانیم قانون چه چارچوبی برای این کار گذاشته است. طبق تبصره 3 ماده 5 مکرر قانون صدور چک، چند روش برای پاک کردن این سابقه وجود دارد که همه آنها به نوعی مسیر را برای صادرکننده چک هموار می کنند. مهم است که قبل از هر اقدامی، با این شرایط آشنا شوید تا بدانید کدام روش برای وضعیت شما مناسب تر است و چه مدارکی نیاز دارید.

قبل از اینکه به سراغ جزئیات هر روش برویم، چند نکته کلی را در ذهن داشته باشید:

• قوانین چک، به خصوص با روی کار آمدن چک های صیادی و بخشنامه های جدید بانک مرکزی، مدام در حال تغییر و به روزرسانی هستند. همیشه سعی کنید از آخرین اطلاعات و بخشنامه ها باخبر باشید.
• در بیشتر روش ها، پای بانک در میان است. یعنی باید با بانک خودتان در ارتباط باشید و مدارک لازم را ارائه دهید.
• همکاری با دارنده چک (کسی که چک را برگشت زده) می تواند فرآیند را خیلی ساده تر و سریع تر کند.

در ادامه، هفت روش اصلی و گام به گام برای رفع سوء اثر چک برگشتی را با تمام جزئیاتشان توضیح می دهیم تا هیچ ابهامی باقی نماند.

روش های گام به گام رفع سوء اثر چک برگشتی (۷ روش اصلی و جزئیات کامل)

۳.۱. تامین موجودی و پرداخت وجه چک توسط بانک به دارنده

این روش، از رایج ترین و مستقیم ترین راه ها برای رفع سوء اثر است. ماجرا از این قرار است که شما، یعنی صادرکننده چک، باید مبلغ کسری موجودی چک را به حسابتان واریز کنید. مثلاً اگر چکتان 10 میلیون تومان برگشت خورده و فقط 2 میلیون موجودی داشتید، باید 8 میلیون تومان دیگر را به حساب جاری خودتان واریز کنید تا حساب به اندازه مبلغ چک پر شود. بعد از اینکه حساب پر شد، بانک اقدام می کند و این مبلغ را به حساب دارنده چک واریز می کند.

یکی از نکات مهم و جدیدی که بانک مرکزی روی آن تأکید کرده، این است که بانک ها نباید مشتریان را مجبور کنند که مبلغی بیش از کسری موجودی را به حسابشان واریز کنند. یعنی اگر فقط 5 میلیون تومان کسری دارید، نباید از شما بخواهند 10 میلیون تومان واریز کنید. با واریز همین مبلغ کسری، زمینه برای رفع سوء اثر چک فراهم می شود. بعد از واریز و پرداخت وجه به دارنده، بانک به صورت خودکار نسبت به رفع سوء اثر از چکتان اقدام می کند. این روش معمولاً زمان بر نیست و اگر دارنده چک با بانک همکاری کند، سریع تر به نتیجه می رسد.

۳.۲. ارائه لاشه چک برگشتی به بانک

تصور کنید با دارنده چک به یک توافق رسیده اید، مثلاً مبلغ چک را به صورت نقدی پرداخت کرده اید یا یک چک جدید به او داده اید. در این صورت، مهم ترین کاری که باید بکنید این است که اصل لاشه چک برگشتی را از او بگیرید. منظور از لاشه چک، همان برگ چک اصلی است که برگشت خورده. وقتی لاشه چک را تحویل گرفتید، باید آن را به بانکی که حسابتان در آنجا بود و چک برگشت خورده، ببرید.

بعد از تحویل لاشه چک، بانک آن را ابطال می کند یا اگر توافق کرده اید، وجه آن را به شما برمی گرداند (در صورت لزوم). حواستان باشد که حتماً از بانک رسید تحویل لاشه چک را بگیرید. این رسید یک سند مهم است که نشان می دهد شما کار لازم را انجام داده اید. با ارائه لاشه چک، بانک مراحل رفع سوء اثر را شروع می کند و سابقه منفی از پرونده مالی شما پاک می شود.

۳.۳. ارائه رضایت نامه محضری دارنده چک به بانک (رفع سوء اثر بدون لاشه)

گاهی اوقات ممکن است لاشه چک به دلایل مختلفی مثل گم شدن، پاره شدن، سرقت یا حتی از بین رفتن، در دسترس نباشد. در این مواقع چه باید کرد؟ قانون برای این شرایط هم راهکار دارد. اگر لاشه چک در دسترستان نیست، باید با دارنده چک صحبت کنید و از او بخواهید یک رضایت نامه محضری تهیه کند. این رضایت نامه باید در یکی از دفترخانه های اسناد رسمی تنظیم شود و حتماً مهر و امضای سردفتر را داشته باشد تا از نظر قانونی معتبر باشد.

بعد از اینکه رضایت نامه محضری را از دارنده چک دریافت کردید، آن را به بانک ببرید. بانک با استناد به این سند رسمی، مراحل رفع سوء اثر چکتان را انجام می دهد. اگر دارنده چک یک شخص حقوقی دولتی یا عمومی باشد (مثلاً یک سازمان یا اداره دولتی)، ارائه یک نامه رسمی که رضایت خود را اعلام می کند، کافی است و نیازی به رضایت نامه محضری نیست. این روش به شما کمک می کند تا حتی بدون داشتن لاشه چک، بتوانید سوء اثر را پاک کنید.

۳.۴. واریز مبلغ چک به حساب جاری و مسدود نمودن آن به مدت مشخص

شاید شرایطی پیش بیاید که اصلاً نتوانید به دارنده چک دسترسی پیدا کنید یا او حاضر به همکاری برای گرفتن لاشه چک یا رضایت نامه نباشد. در این صورت، چه راهی باقی می ماند؟ قانون این امکان را فراهم کرده که شما می توانید معادل مبلغ چک برگشتی را به حساب جاری خودتان واریز کنید و بعد، کتباً از بانک درخواست کنید که این مبلغ را برای پرداخت همان چک برگشتی مسدود کند. یعنی این پول در حساب شما هست، ولی تا زمانی که وضعیت چک مشخص شود، نمی توانید آن را برداشت کنید.

مدت زمان مسدود بودن این مبلغ، 1 سال (12 ماه) است. در برخی منابع قدیمی تر ممکن است 24 ماه ذکر شده باشد، اما طبق قوانین فعلی، این مدت 12 ماه است. بانک هم وظیفه دارد حداکثر ظرف 5 روز کاری، تامین وجه و مسدودی مبلغ را به اطلاع دارنده چک برساند تا او بتواند برای دریافت پولش مراجعه کند. البته یک شرط مهم وجود دارد: حساب جاری شما نباید از قبل توسط مراجع قضایی مسدود شده باشد. این روش یک راهکار عالی است برای مواقعی که دستتان به دارنده چک نمی رسد.

۳.۵. ارائه نامه رسمی از مرجع قضایی یا ثبتی ذی صلاح مبنی بر اتمام عملیات اجرایی

گاهی اوقات، پیگیری چک برگشتی از طریق مراجع قضایی یا ثبتی صورت می گیرد. یعنی دارنده چک از طریق دادگاه یا اداره ثبت اقدام به وصول چک کرده و عملیات اجرایی آغاز شده است. اگر این عملیات اجرایی به پایان رسیده باشد (مثلاً کل مبلغ چک وصول شده یا طرفین به توافقی نهایی رسیده اند)، شما می توانید با مراجعه به همان مرجع قضایی یا ثبتی که پرونده در آنجا بوده، یک نامه رسمی دریافت کنید که نشان دهنده اتمام عملیات اجرایی است.

بعد از دریافت این نامه رسمی، آن را به بانک خودتان ارائه دهید. این نامه به عنوان سندی معتبر، جایگزین لاشه چک یا رضایت نامه شده و بانک موظف است بر اساس آن، مراحل رفع سوء اثر از چکتان را انجام دهد. این روش بیشتر برای کسانی کاربرد دارد که پرونده چکشان در مراجع قانونی مراحل خاصی را طی کرده است.

۳.۶. ارائه حکم قضایی مبنی بر برائت ذمه صاحب حساب در خصوص چک

بعضی وقت ها، صادرکننده چک واقعاً بدهکار نیست! مثلاً ممکن است اثبات شود که چک بر اثر کلاهبرداری یا به دلایل دیگری صادر شده که صادرکننده مسئولیتی در قبال آن ندارد. در چنین مواردی، صادرکننده می تواند از طریق مراجع قضایی، برای اثبات برائت ذمه خود اقدام کند. یعنی در دادگاه ثابت کند که بابت این چک، هیچ بدهی یا مسئولیتی ندارد.

اگر دادگاه حکم برائت ذمه صادرکننده چک را صادر کند، این حکم یک سند بسیار قوی است. با ارائه این حکم قضایی به بانک، بانک موظف است بدون هیچ چون و چرایی، نسبت به رفع سوء اثر از چک برگشتی اقدام کند. این روش معمولاً زمان بر است و نیاز به طی کردن مراحل قانونی پیچیده تری در دادگاه دارد، اما در نهایت می تواند پرونده چک برگشتی را به طور کامل پاک کند.

۳.۷. سپری شدن مدت ۳ سال از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت (مرور زمان)

این روش، شاید راحت ترین راه به نظر برسد، اما یک شرط بزرگ دارد: عدم اقدام از سوی دارنده چک. یعنی اگر شما هیچ کدام از روش های بالا را انجام نداده باشید و دارنده چک هم در این مدت 3 سال، هیچ شکایت حقوقی یا کیفری علیه شما مطرح نکرده باشد، بعد از گذشت 3 سال کامل از تاریخ صدور گواهینامه عدم پرداخت (یعنی تاریخ برگشت خوردن چک)، سابقه چک برگشتی به صورت خودکار از سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی رفع سوء اثر می شود.

این نکته خیلی مهم است که اگر دارنده چک حتی یک شکایت ساده هم مطرح کرده باشد، این روش مرور زمان دیگر کارساز نیست و باید به سراغ سایر روش ها بروید. پس این روش بیشتر برای چک هایی است که دارنده پیگیری جدی برای وصول آن نکرده است. در گذشته این مدت زمان 7 سال بود که خوشبختانه به 3 سال کاهش پیدا کرده است.

طبق آخرین بخشنامه بانک مرکزی، اگر دارنده چک هیچ اقدام قضایی یا ثبتی در طول 3 سال از تاریخ برگشت چک انجام ندهد، سابقه چک برگشتی به صورت خودکار از سیستم پاک می شود. این یک فرصت خوب برای کسانی است که امکان دسترسی به دارنده یا لاشه چک را ندارند و شکایتی هم از آنها نشده است.

مدت زمان رفع سوء اثر چک برگشتی و خروج از لیست سیاه بانک مرکزی

بعد از اینکه یکی از روش های رفع سوء اثر چک را انجام دادید، سوال مهم این است که چقدر طول می کشد تا اسممان از لیست بدهکاران بانک مرکزی پاک شود؟ به صورت استاندارد، بانک ها موظف هستند ظرف 7 تا 10 روز کاری، فرآیند رفع سوء اثر را انجام دهند و اطلاعات شما را از سامانه یکپارچه بانک مرکزی حذف کنند. یعنی نباید انتظار داشته باشید که بلافاصله بعد از اقدام، همه چیز حل شود.

اگر بعد از گذشت این مدت، همچنان سابقه چک برگشتی شما در استعلام ها وجود داشت، حتماً باید حضوری به شعبه بانک خودتان مراجعه کنید و پیگیری کنید. گاهی ممکن است به دلیل مشکلات سیستمی یا اداری، این فرآیند کمی طولانی تر شود که پیگیری شما در این شرایط ضروری است. بانک مرکزی نیز مکلف است بنا به درخواست مشتری، صورت کامل تعداد و مشخصات چک های برگشتی او را با درج تاریخ برگشت چک ارائه دهد تا فرد از وضعیت سوابق خود مطلع شود.

فرصت ۱۰ روزه اولیه رفع سوء اثر چک

قانون جدید چک یک مهلت 10 روزه اولیه برای صادرکننده چک در نظر گرفته است. یعنی اگر چکتان برگشت خورد، 10 روز فرصت دارید تا قبل از اینکه اطلاعاتتان به صورت عمومی منتشر شود و وارد لیست سیاه شوید، برای رفع سوء اثر اقدام کنید. در این 10 روز، بانک مرکزی هنوز اطلاعات چک برگشتی شما را در دسترس عموم و سایر بانک ها قرار نمی دهد. اگر در این مهلت 10 روزه اقدامی نکنید، اطلاعات چک برگشتی شما در سامانه یکپارچه بانک مرکزی ثبت و برای همه بانک ها و حتی عموم (از طریق استعلام های مشخص) قابل مشاهده خواهد شد که این یعنی شروع محرومیت های بانکی.

هزینه رفع سوء اثر چک برگشتی (کارمزدها)

خب، علاوه بر مبلغ اصلی چک که باید تامین شود، این فرآیندها معمولاً هزینه های جانبی هم دارند که باید از آن ها باخبر باشید. این هزینه ها شامل کارمزد بانک برای صدور گواهینامه عدم پرداخت و همچنین کارمزد رفع سوء اثر چک است. بیایید دقیق تر نگاه کنیم:

• کارمزد صدور گواهینامه عدم پرداخت (همان برگشت زدن چک): این مبلغ معمولاً 12 هزار تومان است.
• کارمزد رفع سوء اثر چک برگشتی: این مبلغ در بیشتر بانک ها در دو مرحله دریافت می شود که جمعاً حدود 14 هزار تومان است (12 هزار تومان + 2 هزار تومان).

پس در کل، فقط بابت کارمزد بانکی برای یک فقره چک برگشتی و رفع سوء اثر آن، باید حدود 26 هزار تومان پرداخت کنید. البته این هزینه ها ممکن است در طول زمان تغییر کنند. اگر نیاز به رضایت نامه محضری داشته باشید، هزینه دفترخانه اسناد رسمی هم به این موارد اضافه می شود که بسته به تعرفه ها متغیر است. در صورتی که کار به وکیل کشیده شود، هزینه های وکالت هم باید در نظر گرفته شود. بنابراین، بهتر است قبل از هر اقدامی، از هزینه های دقیق و به روز از بانک خودتان پرس وجو کنید.

استعلام رفع سوء اثر چک برگشتی و سابقه چک

بعد از اینکه مراحل رفع سوء اثر را طی کردید، چطور بفهمیم که واقعاً سوء اثر پاک شده و مشکلی نداریم؟ خوشبختانه راه هایی برای استعلام وضعیت چک های برگشتی و سابقه شما وجود دارد که هم به صورت آنلاین و هم حضوری قابل انجام هستند.

۶.۱. استعلام آنلاین/غیرحضوری

استعلام آنلاین، یکی از راحت ترین راه ها برای باخبر شدن از وضعیت سابقه چک شماست:

• استعلام از طریق اپلیکیشن ساد 24: این اپلیکیشن به سیستم بانک مرکزی متصل است و به شما امکان می دهد تا وضعیت چک های صیادی را استعلام کنید. مراحل کار ساده است: اپلیکیشن را نصب می کنید، شماره 16 رقمی چک صیادی را وارد می کنید و درخواست استعلام می دهید. اپلیکیشن به شما می گوید که آیا چک برگشتی دارید یا نه، و همچنین وضعیت کلی سابقه چک شما را نشان می دهد. این روش معمولاً کارمزد کمی دارد (حدود 350 تومان).

• استعلام پیامکی (سرشماره 701701): این روش هم بسیار رایج است. کافی است کد 16 رقمی روی برگه چک را بدون هیچ کاراکتر اضافه ای، به سرشماره 701701 بفرستید. نتیجه استعلام نهایتاً ظرف 15 دقیقه در قالب یک پیامک برایتان ارسال می شود. نتیجه استعلام به صورت رنگ بندی است که هر رنگ وضعیت خاصی را نشان می دهد:

  • سفید: صادرکننده چک هیچ سابقه چک برگشتی ندارد یا تمامی موارد رفع سوء اثر شده اند.
  • زرد: صادرکننده یک فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ 5 میلیون تومان چک برگشتی دارد.
  • نارنجی: صادرکننده 2 تا 4 فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ 20 میلیون تومان چک برگشتی دارد.
  • قهوه ای: صادرکننده 5 تا 10 فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ 50 میلیون تومان چک برگشتی دارد.
  • قرمز: صادرکننده بیش از 10 فقره چک برگشتی یا بیش از 50 میلیون تومان چک برگشتی دارد.

  هزینه این استعلام پیامکی حدود 3500 ریال است و می توانید روزانه 4 بار از این روش استفاده کنید.

• استعلام از طریق سایت سامانه صیاد (بانک مرکزی): در برخی موارد، سایت سامانه صیاد بانک مرکزی هم امکان استعلام وضعیت کلی سابقه چک را فراهم می کند، اما معمولاً استعلام پیامکی و اپلیکیشن ساد 24 کاربردی تر هستند.

۶.۲. استعلام حضوری

اگر تعداد چک های برگشتی شما زیاد است یا نیاز به اطلاعات دقیق تر و جامع تری دارید که از طریق روش های آنلاین به دست نمی آید، می توانید حضوری به شعب بانک خودتان یا بانک مرکزی مراجعه کنید. در این حالت، با ارائه مدارک شناسایی معتبر، می توانید سوابق کامل چک های برگشتی خود را دریافت کنید و از جزئیات رفع سوء اثر شده یا نشده باخبر شوید. این روش برای موارد پیچیده تر و کسانی که سوابق طولانی تری دارند، مناسب است.

رفع مسدودی حساب های بانکی پس از رفع سوء اثر چک

یکی از بزرگترین دغدغه های افراد بعد از برگشت خوردن چک، مسدود شدن حساب های بانکی است. خوشبختانه، وقتی فرآیند رفع سوء اثر چک برگشتی با موفقیت انجام شود، رفع مسدودی حساب ها هم به صورت خودکار صورت می گیرد. یعنی نیازی نیست برای رفع مسدودی حساب ها جداگانه اقدام کنید. سیستم بانکی بعد از اینکه سوء اثر چک پاک شد، محدودیت های اعمال شده روی حساب های شما را برمی دارد و می توانید دوباره از آن ها استفاده کنید.

اما یک نکته مهم در مورد قانون جدید در سال 1404 وجود دارد که باید حواستان به آن باشد: پس از مسدودسازی اولیه موجودی حساب ها (تا سقف کسری مبلغ چک)، هرگونه واریزی جدید به این حساب ها هم تا زمانی که مبلغ کسری به طور کامل جبران نشده باشد، به نفع دارنده چک مسدود خواهد شد. این یعنی حتی اگر پول جدیدی هم به حساب مسدود شده تان واریز کنید، تا زمان رفع سوء اثر کامل، نمی توانید از آن برداشت کنید و آن پول هم به مبلغ بدهی شما اضافه می شود. این قانون برای این است که صادرکننده چک سریع تر برای تامین وجه چک اقدام کند و دارنده هم زودتر به پولش برسد.

شرایط خاص و استثنائات در رفع سوء اثر چک

بعضی از وضعیت ها کمی خاص تر هستند و نیاز به توضیحات جداگانه دارند. بیایید نگاهی به این استثنائات و شرایط ویژه بیندازیم:

۸.۱. تعیین تکلیف چک های برگشتی قدیمی (قبل از قانون جدید صیاد)

چک هایی که قبل از سال 1400 (یعنی قبل از اجرایی شدن قانون جدید چک صیادی) برگشت خورده اند، ممکن است رویه های کمی متفاوتی داشته باشند. برای این چک های قدیمی، اگر از تاریخ برگشت خوردن چک 3 سال گذشته باشد و در این مدت هیچ شکایت حقوقی یا کیفری از سوی دارنده چک مطرح نشده باشد، بانک می تواند به صورت خودکار برای رفع سوء اثر آن اقدام کند. این یعنی اگر شما هیچ کاری هم نکرده باشید و دارنده چک هم پیگیری نکرده باشد، بعد از 3 سال، سابقه پاک می شود. البته تاکید می شود که حتماً باید مطمئن شوید که شکایتی ثبت نشده باشد.

۸.۲. امکان افتتاح حساب جاری برای افراد دارای چک برگشتی

در گذشته، اگر سابقه چک برگشتی داشتید، نمی توانستید حساب جاری جدیدی باز کنید. اما شورای پول و اعتبار با یک اصلاحیه، این ممنوعیت را برداشته است! یعنی الان اگر سابقه چک برگشتی هم داشته باشید، می توانید حساب جاری باز کنید. البته این حساب جاری بدون دسته چک خواهد بود و برای دریافت دسته چک، همچنان باید مفاد مربوط به رفع سوء اثر و شرایط خاص آن را رعایت کنید. این امکان، برای کسانی که فقط به یک حساب برای تراکنش های عادی نیاز دارند، مفید است.

۸.۳. شرایط دریافت دسته چک جدید بدون نیاز به رفع سوء اثر (برای واحدهای اقتصادی)

این مورد یک استثنای بسیار مهم برای واحدهای اقتصادی و تولیدی است که به دلیل شرایط خارج از اراده خودشان (مثل مشکلات اقتصادی کلان) دارای چک برگشتی رفع سوء اثر نشده هستند. بانک مرکزی در شرایط خاصی به این واحدها اجازه می دهد بدون رفع سوء اثر کامل، دسته چک جدید بگیرند، البته با رعایت 4 شرط اصلی:

1. ارائه اظهارنامه مالیاتی ثبت شده: نشان دهنده فعالیت مالی شفاف و قانونی.
2. ارائه لیست واریز حق بیمه: برای کارکنان ثبت شده در سازمان تأمین اجتماعی.
3. تسهیل در تداوم فعالیت: صدور دسته چک باید به ادامه فعالیت و پیشگیری از تعطیلی واحد اقتصادی کمک کند.
4. حفظ اشتغال: صدور دسته چک باید به حفظ نیروی انسانی و جلوگیری از تعدیل نیرو کمک کند.

اگر یک واحد اقتصادی این شرایط را داشته باشد، باید درخواست خود را به همراه مصوبه هیئت مدیره و مدارک توجیهی به بانک مرکزی ارسال کند. بانک مرکزی پس از بررسی، می تواند شرایط لازم برای اعطای دسته چک را فراهم کند. اما حواستان باشد که این شرایط فقط برای حساب هایی است که به دلایل قانونی یا قضایی مسدود نشده باشند.

۸.۴. رویه های بانکی خاص (مانند بانک قرض الحسنه رسالت)

برخی از بانک ها، برای راحتی مشتریانشان، امکانات الکترونیکی خاصی برای درخواست و پیگیری رفع سوء اثر چک فراهم کرده اند. مثلاً در بانک قرض الحسنه رسالت، مشتریان می توانند از طریق پیشخوان مجازی و درگاه های الکترونیک، درخواست رفع سوء اثر چک خود را ثبت و پیگیری کنند. این کار فرآیند را برای مشتریان راحت تر و سریع تر می کند. توصیه می شود همیشه از بانک خودتان در مورد وجود چنین امکاناتی پرس وجو کنید.

نکات کلیدی و توصیه های مهم برای صادرکنندگان و دارندگان چک

با توجه به همه این توضیحات، چند نکته کلیدی هست که هم صادرکنندگان و هم دارندگان چک باید به آن ها توجه کنند تا از بروز مشکلات جلوگیری شود و در صورت بروز، بتوانند به بهترین شکل ممکن آن ها را مدیریت کنند:

• ثبت دقیق چک در سامانه صیاد: وقتی چک صیادی صادر می کنید یا می گیرید، حتماً از ثبت دقیق و صحیح آن در سامانه صیاد مطمئن شوید. این کار از بسیاری از مشکلات بعدی جلوگیری می کند.
• پیگیری مستمر وضعیت چک های برگشتی: اگر چکتان برگشت خورد، منتظر نمانید! هرچه سریع تر برای رفع سوء اثر اقدام کنید. پیگیری مستمر وضعیت پرونده در بانک و مراجع قضایی هم اهمیت زیادی دارد.
• هوشیاری در برابر افراد سودجو: متاسفانه در این حوزه هم افراد کلاهبردار وجود دارند که وعده های دروغین برای رفع سوء اثر سریع یا بدون دردسر می دهند. گول این افراد را نخورید و همیشه از طریق مراجع رسمی و قانونی اقدام کنید.
• مشاوره با وکلای متخصص: در موارد پیچیده، به خصوص اگر پرونده قضایی دارید یا لاشه چک در دسترس نیست، مشورت با یک وکیل متخصص در امور بانکی و چک می تواند راهگشا باشد و از اشتباهات پرهزینه جلوگیری کند.
• روش های پیشگیری از برگشت خوردن چک: بهترین راهکار، پیشگیری است! همیشه موجودی حسابتان را قبل از صدور چک چک کنید. اگر چند چک دارید، برنامه مالی منظمی داشته باشید. در زمان دریافت چک هم حتماً از خوش حسابی صادرکننده از طریق استعلام های موجود مطمئن شوید.

به یاد داشته باشید که هرچقدر اطلاعات شما بیشتر باشد و به موقع اقدام کنید، می توانید مشکلات مربوط به چک برگشتی را با دردسر کمتری حل کنید و دوباره به آرامش مالی برسید.

نتیجه گیری

در این مقاله به صورت مفصل و کاربردی درباره قانون رفع سوء اثر چک برگشتی صحبت کردیم. دیدیم که چک برگشتی چطور می تواند دردسرآفرین باشد و چه محرومیت هایی را به همراه دارد. از مهمترین روش های رفع سوء اثر چک، مثل تامین موجودی، ارائه لاشه چک، رضایت نامه محضری، مسدودی وجه به مدت یک سال و حتی سپری شدن سه سال از تاریخ برگشت چک (در صورت عدم شکایت)، گفتیم. همچنین به مدت زمان لازم برای پاک شدن سابقه، هزینه ها و روش های استعلام آنلاین و حضوری اشاره کردیم. به یاد داشته باشید که با قوانین جدید، حتی می توانید با سابقه چک برگشتی هم حساب جاری بدون دسته چک باز کنید و برای واحدهای اقتصادی، شرایطی برای دریافت دسته چک جدید در نظر گرفته شده است.

آگاهی از این قوانین و اقدام به موقع، کلید حل مشکلات مالی مربوط به چک است. پس اگر با چنین چالشی روبرو هستید، با اطلاعات کافی و قدم های درست، می توانید سابقه منفی را پاک کنید و دوباره به روال عادی مالی برگردید. یادتان باشد که پیشگیری همیشه بهتر از درمان است، پس حواستان به چک هایتان باشد و با دقت بیشتری معاملات مالی را انجام دهید.