مصادره 83 درصد رودخانه ارس توسط ترکیه!

آفتاب نیوز :

مناقشات آبی بر سر رودخانه های مرزی در نقاط مختلف دنیا وجود دارد و معمولاً کشور هایی که در بالادست رودخانه ها هستند، از این ویژگی به عنوان اهرم فشاری بر کشور های پایین دست استفاده می کنند.

این موضوع در منطقه خاورمیانه نیز پررنگ است و در سال های اخیر موضوع مناقشات آبی کشور ما را درگیر کرده و متاسفانه عملکرد منفعلانه مسیولین در بحث “دیپلماسی محیط زیست” به کشور هایی همچون افغانستان و ترکیه اجازه داده تا از موقعیت خود سوء استفاده کنند و آب را سلاحی برای تحت فشار گذاشتن جمهوری اسلامی ایران بسازند.

سیاست های آبی خصمانه ترکیه در قبال کشور های همسایه در حوضه دجله و فرات و در حوضه رودخانه ارس در قالب پروژه های “گاپ” و “داپ” دنبال می شود و این کشور قصد دارد تا با ساخت سد های متعدد حقابه کشور های پایین دست از این رودخانه ها را پایمال کرده و از آب به عنوان ابزار قدرت در منطقه استفاده کند.

پیش از این اثر سدسازی های پروژه گاپ در خشکسالی های اخیر عراق، سوریه و ایران مشخص شده بود و اکنون همه کارشناسان در رابطه با زیاده خواهی های این کشور در حوضه آبریز رودخانه ارس هشدار می دهند.

به تازگی مطالعه جدیدی درخصوص نقشه های ترکیه در رابطه با رود ارس توسط «سعید نسترنی عموقین»، «سیده زهرا قریشی»، «حجت میان آبادی» و «عاطفه پرورش ریزی» انجام و در سامانه نشر مجلات دانشگاه تهران منتشر شده است. این مطالعه نشان می دهد که ترکیه با جلوگیری از ورود آب به سایر کشور های این حوضه قصد دارد تا 83 درصد پتانسیل رود ارس را داخل مرز های خود مهار کند.

در این مطالعه آمده است: کشور ترکیه تا قبل از سال 2000 میلادی، تنها چهار سد با مجموع ظرفیت 621 میلیون مترمکعب در حوضه رودخانه ارس به بهره برداری رسانده بود، اما طی دو دهه بعد، یعنی تا سال 2020 با ساخت پنج سد دیگر با مجموع ظرفیت 846 میلیون مترمکعب، قادر به مهار یک میلیارد و 468 میلیون مترمکعب از آب رودخانه ارس شده است.

اما مقامات ترکیه به همین میزان بسنده نکرده و از سال 2014 احداث هفت سد دیگر در حوضه ارس را هم آغاز کرده اند. این سد ها در مجموع، ظرفیتی معادل یک میلیارد و 874 میلیون مترمکعب دارند. علاوه بر این هفت سد، برنامه ریزی برای هفت سد دیگر نیز در دستورکار مقامات ترکیه قرار گرفته است که برابر اطلاعات منتشرشده، مجموع ظرفیت آن ها 401 میلیون مترمکعب است.

این بدان معناست که پس از ساخت تمامی سد های برنامه ریزی شده و در دست احداث، ترکیه قادر خواهد بود 3 میلیارد و 743 میلیون مترمکعب آب را در این حوضه آبریز فرامرزی مهار کند. این درحالی است که برابر اطلاعات DSI، میانگین پتانسیل حوضه رودخانه ارس در کشور ترکیه برابر با 4 میلیارد و 473 میلیون مترمکعب است.

به بیان دیگر، ترکیه برنامه ریزی کرده که بیش از 83 درصد پتانسیل حوضه آبریز ارس را در خاک خود کنترل و مهار کند؛ موضوعی که تاثیری عمیق بر پایین دست رودخانه خواهد گذاشت.

نویسندگان با اشاره به سیاست آب به جای نفت که در بسیاری از کشور های فاقد منابع نفت و گاز دیده می شود، معتقد هستند ترکیه در تامین انرژی مورد نیاز خود وابسته به کشور های منطقه است و به همین دلیل این کشور درصدد است تا در کنار سیاست به حداقل رساندن وابستگی به واردات نفت، تولید انرژی برقابی خود و در نتیجه آن کنترل آب به واسطه سد را افزایش دهد.

ترکیه به کمک رسانه ها خود را قربانی تنش آبی نشان داده است!

محققان می گویند: سیاستمداران ترکیه با تشکیل ایتلافات آبی در سطوح بازیگران استانی تا کشوری، در حال مشروعیت بخشیدن به دو موضوع اساسی هستند:

1. ترکیه جزو کشور هایی است که در تنش آبی قرار دارد.

2. سازه های کنترل آبی کشور ترکیه، تهدیدی برای کشور های پایین دست نیستند.

کشور ترکیه ایتلافات آبی متشکل از مقامات دولتی، متخصصان آب و روزنامه نگاران ایجاد کرده است تا در سطح بین الملل روایت های مشابهی از بازیگران مختلف بیان شود تا برای همگان یقین شود که آب ابزار دستیابی به اهداف سیاسی ترکیه نیست و شواهد نشان می دهند که این کشور با استفاده از ابزار های نوین دیپلماسی، در این مورد تا حد زیادی موفق بوده است.

نابودی مناطق اقتصادی شمال غرب ایران به واسطه کاهش آورده رودخانه ارس

پژوهشگران هشدار می دهند که اقدامات ترکیه در حوضه آبریز فرامرزی ارس بر کمیت و کیفیت آب این رودخانه تاثیر سوء دارد. آن ها می گویند تغییر کمیت و کیفیت جریان ورودی از رودخانه ارس به ایران می تواند «منطقه آزاد تجاری ماکو» و «منطقه آزاد ارس» را که نقش مهمی در اقتصاد کشور دارند، متضرر کند.

همچنین «دشت مغان» که درصد قابل توجهی از امنیت غذایی ایران را تامین می کند، تحت تاثیر قرار می گیرد. تغییر کیفیت آب ارس و پروژه های توسعه ای در بالادست در ارمنستان و ترکیه در حوضه آبریز فرامرزی ارس از جمله عواملی هستند که می توانند بر شدت مناقشه میان کشور های ساحلی ارس بیفزایند.

ضرورت به کارگیری “ابزار های نوین دیپلماسی آب”

محققان این مطالعه در پایان خاطرنشان کردند: توصیه می شود “ابزار های نوین دیپلماسی آب” برای جمهوری اسلامی ایران در حوزه آبریز فرامرزی ارس شناسایی شود و کارکرد و کاربرد آن تعیین شود.

همچنین ضروری است بازیگران اثرگذار و اثرپذیر بر روابط هیدروپلیتیکی ایران در حوزه آبریز فرامرزی ارس در مقیاس فرو و فرا منطقه ای شناسایی شوند. این بازیگران ممکن است از کشور های ثالثی باشند که از وجود مناقشه در منطقه منتفع خواهند شد و ایجاد اختلاف بر سر آب های مشترک فرامرزی حوزه آبریز ارس را عوامل برای دستیابی به اهداف خود یابند.

همچنین تاکید می شود کشور ایران در حوزه هیدروپلیتیک به طور عام نیازمند ظرفیت سازی های نهادی سازمانی اجتماعی و عمومی است. مطالعه درهم تنیدگی اقدامات هیدروپولیتیکی انرژی و ترانزیتی ترکیه در کنار تحولات سیاسی و امنیتی در منطقه دارای اهمیت است که امید است در دستور کار جدی نهاد های سیاستگذار در کشور قرار گیرد.