مهدی فتحی؛ بازیگری هزار نقش که با «عمروعاص» ماندگار شد

لاکو گزارش می دهد؛

نوروز و سال تحویل در کنار همه شادی ها برای اهالی هنر، یادآور کوچ غریبانه مهدی فتحی بازیگر توانمند تیاتر، سینما و تلویزیون است که با نقش«عمروعاص» در سریال امام علی(ع) خوش درخشید.

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری لاکو،20 سال پیش و در آخرین ساعات سال 1382، در حالی که همه ایرانیان مشتاق منتظر آغاز سال نو بودند، خبر درگذشت چهره ای درخشان از قافله هنرمندان و تبار بازیگران کام ها را تلخ کرد. «مهدی فتحی» بازیگر کاربلد سینما، تیاتر و تلویزیون در64سالگی چهره در نقاب خاک کشید تا ثابت شود که پیک اجل حتی در ساعات آخر سال هم دست از گلچینی خود از میان اهالی سینما و تلویزیون برنمی دارد.

 آغاز درخشش در تیاتر

مهدی فتحی متولد سال 1318 بود. او در بیست سالگی به عنوان دانشجوی ممتاز از دانشکده هنر های دراماتیک تهران فارغ التحصیل شد، در حالی که یک سال پیش از آن با ورود به هنرکده آزاد آناهیتا آموزش بازیگری را به شکل حرفه ای آغاز کرده بود؛ دورانی که هشت سال طول کشید و در کنار چهره هایی مثل محمود دولت آبادی، مهین شهابی، پرویز بهرام، جعفر والی، کاظم هژیرآزاد و … کسب تجربه کرده و در حدود بیست نمایش ایفای نقش کرد. نمایش هایی مثل «اتللو»، «هیاهوی بسیار برای هیچ»، «ریش تراش سویل» و «طبقه پنجم» که کارگردانی آنها را مصطفی اسکویی به عهده داشت.

فتحی در ادامه در نمایشنامه هایی از چخوف مانند «خرس و خواستگاری» و «سه خواهر» به کارگردانی مهین طاقانی روی صحنه رفت. در آن سال ها اهالی تیاتر و تماشاگران در کنار چهره هایی مثل عزت الله انتظامی و علی نصیریان، جوانی را می دیدند که در نقش هایش حل شده و چنان پرطنین روی صحنه حرف می زند که انگار روح شخصیت ها در او حلول کرده اند.

تبحر او در صحنه تیاتر و به ویژه تاکید بر قدرت کلام او را کم کم به وزنه موثری در تیاتر دهه پنجاه تبدیل کرد و استاد فن بیان هنرکده آناهیتا و دانشکده هنر های دراماتیک شد. او در سال های پایانی دهه پنجاه علاوه بر تیاتر و تدریس، به دکلمه اشعار انقلابی هم می پرداخت.

«عمروعاص» شخصیتی که فتحی را جاودانه کرد

اگرچه فتحی بازیگری به نسبت کم کار بود، اما در هر سه قالب تلویزیون، سینما و تیاتر، بخت هنری خویش را آزمود و اتفاقاً نقش های خاطره انگیزی را به جا گذاشت. نقش هایی که به ویژه با لحن خاص دیالوگ گفتن او جاودانه شد. شاید ماندگارترین تصویر مهدی فتحی برای علاقه مندان به سینما دیالوگ وی در سکانس آغازین فیلم «اعتراض» مسعود کیمیایی باشد. جایی که محسن خان دربندی (فتحی) برای آزادی امیرعلی فرمانزاد (داریوش ارجمند) که از چاردیواری زندان آزاد می شد، «به سلامتی سه تن: ناموس و رفیق و وطن و سلامتی سه کس: زندونی و سرباز و بی کس» گلریزان کرد. بازی او در فیلم های «کشتی آنجلیکا»، «روز واقعه»، «دستمزد» و «آدم برفی» نیز نشانه هایی روشن از یک بازیگر مسلط و کارکشته را به نمایش گذاشت.

بخش عمده شهرت فتحی در بین مخاطبان عام به مجموعه ماندگار امام علی (ع) به کارگردانی داود میرباقری باز می گردد که در پاییز و زمستان 1375روی آنتن رفت. بازی مهدی فتحی در نقش «عمروعاص» او را به یکی از محبوب ترین بازیگران این مجموعه برای مخاطبلن پرشمارآن تبدیل کرد.

زنده یاد فتحی دست پرورده صحنه تیاتر بود و به خوبی توانست تمام آنچه را بر صحنه نمایش و به ویژه در حوزه فن بیان آموخته بود، در شخصیت عمروعاص سریال امام علی (ع) به کار ببندد.

در سریال امام علی (ع) فتحی شخصیت عمروعاص را چنان باورپذیر، پرانعطاف و البته جذاب ارایه کرد که می توان گفت برای همیشه تصویر کلیشه ای نقش منفی های تاریخی را دستخوش تغییر کرد و بسیاری از بازیگران شناخته شده نیز در آثار بعدی که در حوزه تاریخ (صدر اسلام و معاصر) ایفاگر نقش های منفی شدند از همین شیوه پیروی می کنند. شیوه ای که البته با لحن و بیان خاص دیالوگ گویی فتحی منحصر به فرد شد.

ابتدا قرار بود فتحی نقش ابوسفیان را بازی کند که درنهایت این نقش به زنده یاد جهانگیر فروهر رسید و «عمروعاص» نصیب فتحی شد. این نقش نمونه اعلای معاشقه بازیگر با نقش و حل شدن خاص فتحی در شخصیت را به تصویر کشید. هماهنگی بازی فتحی با رفیق قدیمی اش بهزاد فراهانی که نقشه معاویه را برعهده داشت در ماندگاری کار او موثر بود.

یک سال پس از پخش سریال امام علی (ع) فرهنگ سرای بهمن میزبان تیاتر «بینوایان» به کارگردانی بهروز غریب پور بود. زوج فتحی و فراهانی این بار به ترتیب با نقش های «ژان والژان» و «ژاور» روی صحنه در برابر هم بودند. در مدت یک سالی که بینوایان در جنوب تهران اجرا می شد، ساکنان شمال تهران و محلات چیذر، قیطریه و خیابان حکمت هر روز مردی را با لباس های قدیمی و بارانی ژنده می دیدند که در خیابان ها پرسه می زند مدتی بعد وقتی تیاتر بینوایان به صورت تلویزیونی ضبط و پخش شد آن وقت خیلی ها فهمیدند آن مرد بارانی پوش همسایه شان مهدی فتحی بوده است که این ریاضت را می کشیده تا نقش «ژان والژان» را در خودش حل کند.

در سال های بعد، ناملایمات روزگار و فشارهای زندگی مهدی فتحی را چنان مستاصل کرد که چاره ای جز پاسخ مثبت به چند کار معمولی در اواخر عمر خود نداشت و سرانجام نیز در حالی که هنوز بخش زیادی از استعداد بازیگری و توانمندی اش ناشناخته باقی مانده بود، هم از دنیای بازیگری و هم از دنیای فانی خداحافظی کرد.

این بازیگر توانمند از اواخر پاییز 1382 دچار عارضه قلبی شد و به بیمارستان ایرانمهر رفت، اما مشکلات مالی و هزینه دو میلیون تومانی بیمارستان باعث شد تا او را بعد از چند روز به بیمارستان دولتی شهدای تجریش منتقل کنند. فتحی در آخرین ساعت زمستان 1382 دیده از جهان فروبست و در سومین روز بهار 83 بر دوش تشییع کنندگان در خانه ابدی اش در قطعه هنرمندان بهشت زهرا تشییع و به خاک سپرده شد.

روحش شاد و یادش گرامی باد.

 

* در این گزارش از بخش هایی از مطلب «استاد مسلم مونولوگ ها» نوشته احسان ناظم بکایی که در ضمیمه «قاب کوچک» روزنامه جام جم به تاریخ 23 اسفند1399 منتشر شده، استفاده شده است.