«ناخداخورشید» معرفی خردمندانه ای از سینمای ایران است

به  گزارش گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری لاکو، نسخه اصلاح و مرمت شده فیلم سینمایی «ناخدا خورشید» ساخته ناصر تقوایی با همکاری فیلمخانه ملی ایران و با حضور علی نصیریان بازیگر، هارون یاشایی تهیه کننده، سعید قطبی زاده نویسنده و منتقد سینما و جمعی از هنرمندان و علاقه مندان به سینمای ایران در سالن فردوس موزه سینما به نمایش درآمد.

قطبی زاده: خاستگاه تقوایی ادبیات است

سعید قطبی زاده منتقد، نویسنده و کارشناس سینما پس از نمایش این فیلم گفت: «ناخدا خورشید» یکی از فیلم های محبوب من در سینمای ایران است و از بار اول که در نوجوانی این فیلم را دیدم تا به امروز که شاهد نسخه اصلاح شده آن بودم هیچ گاه نظرم نسبت به آن تغییر نکرده بلکه هر بار بهتر و مرغوب تر جلوه کرده است.

وی ادامه داد: سوال های بی پاسخی درباره این فیلم وجود دارد که هیچگاه ناصر تقوایی درباره شان توضیح دقیقی نداد و این جلسه با حضور دو بزرگوار فرصت خوبی برای طرح بسیاری از این پرسش ها است.

قطبی زاده بیان داشت: تقوایی این جسارت را داشت که در سال های اولیه انقلاب و در اوج تبلیغات ضدآمریکایی رمانی از یک نویسنده آمریکایی را به فیلم برگرداند. اغلب فیلم های ماندگار در تاریخ سینمای ایران سفارشی نیستند و خودانگیخته ساخته شده اند. خاستگاه تقوایی ادبیات بوده و او بزرگ شده اقلیمی است که «نویسنده خیز» است و تاکنون نویسندگان و شاعران بزرگی را پرورانده است.

وی ادامه داد: خوانشی که تقوایی از رمان «داشتن و نداشتن» همینگوی کرده از این جهت جالب توجه است که درآمیخته با مایه های بومی ماست. طوری که اگر کسی این رمان را نخوانده باشد، محال است تصور کند فیلم تقوایی اقتباسی از یک رمان آمریکایی است. فیلم جزییات خیره کننده ای دارد؛ در تلفیق فضای بومی جنوب ایران با درونمایه های اصلی رمان.

این نویسنده سینما بیان داشت: مکان و زمان در «ناخدا خورشید» جوری طراحی شده که می شود فرضا تحلیل تقوایی از تاریخ معاصر ایران یا شناخت عمیقش از فرهنگ مردمان جنوب را در آن دید. اینها راز جاودانگی این اثر است در کنار بازی های درست و دیالوگ نویسی متبحرانه تقوایی که بازتاب عشق او به ادبیات است.

وی خاطرنشان کرد: سال ها پیش با علی نصیریان در دفتر ماهنامه فیلم حرف می زدیم و او از انتخاب دوبلور نقش خود ناراحت بود. هم در بازی نصیریان و هم در گویندگی ژرژ پطروسی ویژگی هایی وجود دارد که شخصیت مستر فرحان را از تصویری که همیشه از علی نصیریان داشته ایم دور می کند. دلال صفتی و چرب زبانی از همان ابتدا در ترسیم شخصیت وارد شده و تا انتها پیش می رود. چه فصل فوق العاده ای است تدوین همزمان مرگ او با پرندگان گرسنه دریایی.

قطبی زاده با بیان اینکه یکی از بهترین بازی های سینمای ایران متعلق به سعید پورصمیمی در این فیلم است، افزود: شیوه او در ایفای نقش، تداوم شیوه فنی زاده است در شاهکار دیگری از کارگردان، یعنی «دایی جان ناپلیون». پورصمیمی در یکی از اولین تجربه هایش قله ای را فتح کرد که بعد ها خودش هم دیگر به نزدیکی های آن نرسید. «ناخدا خورشید» فیلم با اصالتی است، سند زنده ای از شکوه سینمای ایران و نمونه ای بی بدیل در نمایش خلاقیت است.

ناصر تقوایی یک گوهر درخشان است

علی نصیریان بازیگر فیلم «ناخدا خورشید» نیز گفت: برای ناصر تقوایی آرزوی سلامتی می کنم. از نظر من ایشان یک گوهر درخشان و یک هنرمند خلاق است. همانطور که می دانید در مسیله هنر، جوهره اصلی خلاقیت است. در این فیلم بازیگری مانند فتحعلی اویسی که در بسیاری از آثار کمدی با شوخی مردم را سرگرم می کرد، شخصیتی ویژه را خلق می کند و این اتفاق محصول کارگردانی است که او را هدایت کرد.

وی ادامه داد: تقوایی زمانی که فیلمنامه را به من داد گفت می توانی نقش خود را از میان دو شخصیت ناخدا و مستر فرحان انتخاب کنی. من به او گفتم نظر شما کدام نقش است؟ و او نقش مستر فرحان را به من واگذار کرد و برای ناخدا کسی را انتخاب کرد که درجه یک بود و به نظرم بهترین نقش پردازی در کارنامه داریوش ارجمند است.

نصیریان ادامه داد: تقوایی به من گفت که مستر فرحان یک دلال و یکی از دندان ها او طلا است و همین موضوع کافی بود تا من کاملا متوجه شخصیت او شوم. اینکه یک شخصیت دلال دندان طلا داشته باشد، ایده فراوانی در اختیار بازیگر قرارمی دهد.

وی ادامه داد: تقوایی به دلیل کسالت در میان ما حاضر نیست، اما باید از زحمات این مرد پاسداری کنیم. او تلاش بسیار زیادی برای ساخت این فیلم انجام داد. زمانی که فیلمبرداری «ناخدا خورشید» متوقف شد من، داریوش ارجمند و سعید پورصمیمی به ارشاد رفتیم و التماس کردیم تا برای ادامه فیلمبرداری حمایت هایی از آن صورت بگیرد چراکه اثری بسیار درخشان بود.

یشایایی به سینمای ایران خدمت کرده است

نصیریان با بیان اینکه هارون یشایایی به سینمای ایران خدمت زیادی کرده است، ادامه داد: امثال او، تقوایی و مهرجویی سینمای ایران را شکل دادند. اینها افراد درجه یکی بودند. فرهنگ رکن زندگی، حیات و هویت یک ملت است و هنر بخش زیبای آن است. امثال کیمیایی، گلستان و فرهادی از سرمایه های این ملت هستند. باید توجه داشت که سرمایه یک کشور تنها نفت و پتروشیمی نیست بلکه سرمایه های انسانی ما ملت ساز بوده و هویت ملی ایرانی را برای دنیا تصویر می کند.

بازیگر فیلم «گاو» ادامه داد: من سال ها این اثر را ندیده بودم و اکنون که به تماشای آن نشستم برایم بسیار جذاب بود. یکی از مهمترین کار های اولیه یک کارگردان، انتخاب بازیگران درست برای فیلم است و تقوایی این کار را بسیار ماهرانه انجام داده بود و همگی درخشان هستند.

گلایه ام را درباره دوبله فیلم پس می گیرم

وی ادامه داد: ارزش ها و هنر یک بازیگر به کوتاهی و بلندی نقش نیست، بلکه این موضوع به حضور او بستگی دارد. در فیلم «خورشید» مجید مجیدی نقش کوتاهی برعهده داشتم، اما در همان سکانس های کوتاه توانستم خودم را نشان دهم. پروانه معصومی نیز در همان اندازه، بسیار زیبا در ناخداخورشید ایفای نقش کرد.

نصیریان درباره دوبله نقش خود گفت: اکنون که پس از سال ها فیلم را دیدم گلایه خود را درباره دوبله فیلم را پس می گیرم و به نظرم دوبلور این اثر بسیار موفق بوده است. علی حاتمی به دوبله اعتقاد داشت، اما من این عقیده را ندارم و معتقد به صدای بازیگر هستم.

نصیریان بیان داشت: خوشحالم که امروز یشایایی را ملاقات کردم و از موزه سینما و خانم حیدرابادی بسیار تشکر می کنم که چنین مراسمی را برگزار می کنند تا افرادی که به هنر این کشور علاقه دارند کار های گذشتگان را تماشا کنند و این اقدام بسیار خوب و مثبتی از سوی موزه سینما است که امیدوارم تداوم داشته باشد.

آداپته تقوایی بی نظیر است

نصیریان درباره تفاوت کار تقوایی و زنده یاد مهرجویی گفت: هر دو هنرمند آثار خارجی را آداپته کردند. مهرجویی فیلم «پستچی» را از ویتسک گرفته بود و به جای سرباز، پستچی را قرار داد. تقوایی نیز داستان «ناخدا خورشید» را از همینگوی اخذ کرد. آداپته تقوایی بی نظیر است و یکی از بهترین آداپتاسیون های ادبیات خارجی در سینما به حساب می آید. علت این بوده است که تقوایی فرهنگ جنوب را به خوبی می شناسد و به آن تسلط کاملی دارد. مهرجویی تلاش خود را کرد، اما نتیجه متفاوت بود. کار تقوایی را می توان یک اثر اورجینال دانست. او از نو اقدام به خلق کرد و نمی توان آن را اقتباس دانست. او یک کار ابداعی انجام داد. برای تقوایی آرزوی سلامتی و بهترین ها را دارم. او یکی از درخشان ترین و خلاق تزین کارگردان های ایرانی است.

نصیریان در پاسخ به سوال قطبی زاده درباره همکاری با فریدون گله گفت: او ایده های بسیار خوبی هم از نظر معنا و هم از نظر تکنیک داشت ضمن اینکه او فرد فهیمی بود.

ناخداخورشید معرفی خردمندانه ای از سینمای ایران است

هارون یشایایی تهیه کننده فیلم «ناخدا خورشید» در پاسخ به سوال سپیده حیدرآبادی درباره چگونگی ساخت فیلم، گفت: رابطه من با ناصر تقوایی به پیش از ساخت این فیلم بازمی گردد، ما با یکدیگر در ارتباط بودیم. با اینکه این فیلم از نظر تجاری شکست کامل خورد ولی اکنون یکی از افتخارات سینمای ایران است.

وی ادامه داد: زمانی که در ژنو این فیلم را نمایش دادیم با استقبال بسیاری مواجه شد و بحث ها و تحلیل های زیادی پیرامون آن شکل گرفت. «ناخدا خورشید» یک معرفی خردمندانه ای از سینمای ایران است. این فیلم به لحاظ مردم شناسی اهمیت بسیاری دارد و خصوصا مردم جنوب کشور در آن به خوبی معرفی شده اند. من معتقدم کشور ما مدیون جنوب ایران است و به قول ناصر تقوایی همه مردم ایران به نوعی جنوبی هستیم.

حتی یک فریم از ناخداخورشید را نمی توان حذف کرد

یشایایی افزود: «ناخدا خورشید» دارای چنان ساختمان محکمی است که حتی یک فریم از این فیلم را نمی توان حذف کرد. درواقع فیلم متعلق به آقای تقوایی و هنرمندان بزرگی است که این اثر را ساخته اند و قطعا اگر علی نصیریان نبود این فیلم هرگز ساخته نمی شد. یادم می آید منطقه مورد نظر از نظر آب و هوا ناسازگار بود و امکانات پذیرایی نداشتیم و این جمعیت در یک مهمانخانه ساده مستقر بودند و تنها کسی که موجب شد مشکلات مرتفع شود، آقای نصیریان بود. از نظر من به غیر از آقای تقوایی، فیلم متعلق به آقای نصیریان است.

یشایایی درباره معیار خود در تهیه کنندگی فیلم گفت: من و گروهی از دوستانم نگاهمان این بود که معنی تهیه کننده را در سینمای ایران از سرمایه گذار جدا کنیم. معتقدم تهیه کننده در به سرانجام رسیدن یک فیلم دارای تاثیر وجودی است. در سینما، بیشتر تهیه کننده ها خانم هستند و علت این است که خانم ها حوصله بیشتری دارند.

وی درباره تفاوت کار ناصر تقوایی و زنده یاد داریوش مهرجویی بیان داشت: هر دو دارای خصوصیاتی منحصر به فرد بودند. درباره تقوایی نکته ای وجود داشت و این بود که او خود نویسندگی می کرد و در هنگام فیلمبرداری اگر دیالوگی را نمی پسندید در جا آن را تغییر می داد و بدین گونه موقعیت بسیار بهتر شکل می گرفت. تفاوت دیگر میان این دو هنرمند این بود که ناصر تقوایی به سرنوشت تهیه کننده کاری نداشت.

در این برنامه هنرمندانی، چون داریوش مودبیان، محمود دینی، مسعود فروتن، کیوان کیانی، علی قوی تن، اسماعیل پوررضا، سیاوش دولتسرایی و اعضای باشگاه مخاطبان موزه سینما و… حضور داشتند.