وزارت بهداشت در سالی که گذشت؛ از «اَبَربیمارستان ها» تا «سلامت خانواده»

پس از گذر از بحران کرونا که بویژه در 2 سال ابتدایی، اغلب تلاش ها در حوزه سلامت معطوف به مهار آن بود، اما 2 سال گذشته با کاهش آمار ابتلا و مرگ ناشی از پاندمی قرن، سال هایی با اتفاقات فراوان برای حوزه سلامت به حساب می آیند؛ از حدود 160 سفر استانی وزیر بهداشت گرفته تا اجرای طرح دارویاری و بیمه رایگان و برنامه «سلامت خانواده» و …

به گزارش لاکو، با وجود تحریم های ظالمانه علیه کشورمان که با ایجاد محدودیت های ارزی، بعضا در مواقعی تامین داروهای حیاتی و تجهیزات پزشکی را دچار چالش می کند و باعث ایجاد محدودیت های فراوان در تدارک و دسترسی مردم به خدمات سلامت می شود، اما خانواده بزرگ بهداشت و درمان کشور طی بیش از دو سال گذشته توانسته اقدامات موثری را در حوزه های مختلف بهداشت، درمان، دارو، آموزش، پژوهش و … برنامه ریزی و اجرایی کند.

در این میان اما سیاست و تاکید مسیولان این وزارتخانه تقدم پیشگیری بر درمان و البته دسترسی آسان و کم هزینه به خدمات درمانی بوده است و در این راستا تلاش های موثری در اجرای برنامه سلامت خانواده و نظام ارجاع و همچنین پوشش همگانی بیمه سلامت، به عمل آمده است.

در این راستا بخشی از اقدامات وزارت بهداشت از سال 1401 آغاز و در سال 1402 بر عمق بخشی آن افزوده شد. در ادامه به بخش هایی از دستاوردهای این وزارتخانه در طی دو سال گذشته و برنامه های در دست اجرا و برنامه های آینده اشاره می شود.

تکلیف بزرگ ترین بیمه درمانی کشور

33 میلیون بیمه شده رایگان

هزینه های سرسام آور درمان بیماری ها و تهیه دارو، گاهی سبب می شد که بویژه قشر کم درآمد و محروم، قید درمان را بزنند و با بیماری و درد خود کنار بیایند؛ بر همین اساس موضوع بیمه رایگان دهک های پایین درآمدی در دستور کار دولت قرار گرفت و در این راستا سازمان بیمه سلامت در ماده 70 قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه مکلف شده همه افرادی که فاقد هرگونه بیمه سلامت هستند را از طریق مکانیسم ارزیابی وسع، بیمه کند. در همین راستا پیش از این سه دهک اول جامعه به صورت رایگان بیمه شده بودند. پس از آن نیز براساس مصوبه دولت در 30 خرداد 1402، دهک های چهارم و پنجم درآمدی به مجموع بیمه شدگان رایگان این سازمان اضافه شدند؛ به طوری که در دهک 4 و 5 به صورت خودکار بیمه رایگان برقرار شد و افرادی هم که در سنوات گذشته تحت پوشش بودند ولی اقدام به تمدید آن نکرده بودند و دهک درآمدی آنها 4 یا 5 بود، رایگان بیمه شدند و به این ترتیب با اضافه شدن 2 دهک به سه دهک قبلی، حدود 12 میلیون نفر در 1402 به طور رایگان بیمه شده اند که در مجموع حدود 33 میلیون نفر بیمه شده رایگان در سطح کشور را شامل می شوند. در همین راستا دهک های 6 تا 9 درآمدی نیز از تخفیف های بیمه ای بهره مند شده اند.

برقراری بیمه درمان ناباروری

تشکیل قرارگاه جوانی جمعیت در وزارت بهداشت و اقداماتی در جهت اجرای قانون جوانی جمعیت، از دیگر برنامه های وزارت بهداشت طی دو ساله گذشت است؛ به طوری که مردادماه سال 1401 بود که سخنگوی دولت از همگانی شدن بیمه درمان ناباروری خبر داد؛ مبحثی که بر اساس آن سازمان بیمه سلامت ایران مکلف شد نسبت به پوشش بیمه ای همه زوجین نابارور فاقد بیمه پایه مطابق آیین نامه بند «الف» ماده (70) قانون برنامه ششم توسعه اقدام کند.

در واقع پس از همگانی شدن بیمه پایه، بیمه ناباروری هم با مصوبه دولت همگانی شد و بر اساس جزء (5) بند «ک» از تبصره (17) ماده واحده قانون بودجه سال 1401، همه مراکز درمانی و بیمارستان های ارایه دهنده خدمات درمان ناباروری موظف به عقد قرارداد با سازمان های بیمه گر پایه شدند.

به دنبال این تصمیم هزینه های خدمات تشخیصی و درمانی ناباروری و خدمات تخصصی ناباروری شامل (IUI, IVF, ICSI، FET) بر اساس ضوابط ابلاغی وزارت بهداشت در بخش دولتی، عمومی غیردولتی و خیریه و خصوصی طرف قرارداد با فرانشیز مطابق دستورالعمل مندرج در مصوبه شورای عالی بیمه سلامت، تحت پوشش سازمان های بیمه گر پایه قرار گرفت.

در 1402 نیز سطح و عمق خدمات پوششی برای زوجین نابارور افزایش یافت از جمله اینکه اقلام دارویی از 63 به 66 قلم افزایش داشت و اکنون این خدمات 90 درصد پوشش بیمه ای دارند. همچنین 7 نوع خدمت تصویربرداری، 16 کد خدمت آزمایشات ژنتیک برای زنان دارای سقط مکرر و افزایش تجهیزات و لوازم مصرفی برای درمان ناباروری از 28 به 29 قلم با پوشش 90 درصدی تحت پوشش بیمه قرار گرفت. در مجموع اکنون زوجین نابارور برای استفاده از خدمات ناباروری باید در سامانه های بیمه سلامت نشان ناباروری دریافت کنند و همه خدمات در درمان ناباروری که تحت پوشش بیمه سلامت هستند تا 90 درصد پوشش در بخش های دولتی و 90 درصد تعرفه عمومی غیر دولتی در مراکز ملکی دیگر تحت پوشش قرار گرفته است.

بیمه سلامت رایگان مادران باردار و کودکان تا 5 سالگی و همچنین توسعه مراکز دولتی درمان ناباروری و ایجاد شبکه درمان ناباروری و راه اندازی بیش از 123 مرکز سطح سه خدمات تخصصی و 77 مرکز سطح دو ناباروری در کشور برای اولین بار در راستای حمایت از خانواده و جوانی جمعیت از دیگر اقدامات انجام شده در این حوزه است.

حمایت ویژه از 107 گروه بیماری خاص و صعب العلاج

به استناد بند ن تبصره 17 قانون برنامه بودجه 1401، صندوق بیماری های خاص و صعب العلاج برای اولین بار در سال 1401 تشکیل و در تاریخ سوم آبان ماه این سال رونمایی شد. به دنبال این تصمیم و با تصویب اساس نامه تشکیل صندوق در هییت وزیران، شورای سیاست گذاری این صندوق در وزارت بهداشت متشکل از وزیر بهداشت، سازمان های بیمه گر و نمایندگانی از کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی تشکیل شد و سازمان بیمه سلامت ایران موظف به پیشبرد اهداف این صندوق شد.

در مجموع 400 بیماری در لیست بیماری های نادر و صعب العلاج قرار دارند و با تصویب صندوق بیماری های خاص و صعب العلاج، کار در مرحله اول با 27 گروه از بیماری ها آغاز شد و اکنون نیز به اذعان مدیرعامل سازمان بیمه سلامت تعداد بیماری های تحت پوشش این صندوق به 107 گروه بیماری رسیده است. میزان ابتلا به این 107 گروه بیماری که تحت پوشش قرار دارند نسبت به سایر بیماری ها بیشتر است و جزو موارد پرتکرار هستند. به اذعان مسوولان امر، میزان ابتلا به برخی از بیماری هایی که در لیست این 107 گروه بیماری وجود ندارند، کمتر از 100 مورد است.

صندوق بیماری های خاص و صعب العلاج درحالی کار خود را آغاز کرد که طرحی مترقی خوانده شد و به اذعان وزارت بهداشتی ها در بخش های دولتی عمده خدماتی که بیماران دریافت می کنند پوشش بیمه و صندوق 90 تا 100 درصدی داشته و شامل سه جزء است به این صورت که پوشش بیمه پایه ای که بیماران از قبل داشتند و پوشش بیمه های تکمیلی سر جای خود مانده و پوشش صندوق بیماری های خاص و صعب العلاج نیز به پوشش های قبلی اضافه می شود.

البته مبتلایان به بیماری های نادر که کم تکرار هستند نیز در کانون توجه این صندوق قرار گرفته اند و مبتلایان به این بیماری ها در «کمیسیون خارج شمول» تحت پوشش بیمه ای قرار می گیرند و سازمان بیمه سلامت تاکید دارد که هیچ فردی بدون پوشش بیمه ای نماند.

به اذعان مسوولان سازمان بیمه سلامت، 70 درصد هزینه های صندوق بیماری های خاص و صعب العلاج، هزینه های دارویی است. در همین راستا نیز معاونت درمان وزارت بهداشت نسبت به تعریف گروه های دارویی اقدام کرده و بررسی ها نیز بیانگر این است که گروه های دارویی روز به روز در حال افزایش است.

از طرف دیگر بودجه اختصاص یافته به این صندوق در سال گذشته 7000 میلیارد تومان بود که سازمان بیمه سلامت برای سال جاری (1403) حداقل افزایش دو برابری یعنی 14هزار میلیارد تومان را درخواست داده بود؛ هرچند که پیش بینی های این سازمان بیانگر این بود که این صندوق در 1403 به 18 هزار میلیارد تومان بودجه نیاز دارد.

بیمه فیزیوتراپی و توانبخشی

پوشش خدمات توانبخشی بیماران خاص و صعب العلاج نیز از دیگر برنامه های مورد تاکید سازمان بیمه سلامت ایران است و در این راستا پوشش خدمات توانبخشی بیماران خاص و صعب العلاج طبق استانداردهای ابلاغی وزارت بهداشت تا سقف 100 درصد تعرفه دولتی و 80 درصد تعرفه غیر دولتی در حال انجام است.  

این خدمات شامل کاردرمانی، گفتار درمانی و مداخلات روانشناسی بیماران اوتیسم، کاردرمانی و گفتار درمانی و فیزیوتراپی و ارتوپدی فنی بیماران آسیب نخاعی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و فیزیوتراپی بیماران سکته مغزی، کاردرمانی، گفتاردرمانی، فیزیوتراپی و ارتوپدی فنی بیماران ام اس، کاردرمانی، گفتاردرمانی و فیزیوتراپی بیماران SMA، کاردرمانی، گفتاردرمانی، فیزیوتراپی و ارتوپدی فنی بیماران دوشن و غیر دوشن، کاردرمانی، گفتاردرمانی و شنوایی شناسی و فیزیوتراپی بیماران موکوپلی ساکاریدوز، کاردرمانی، فیزیوتراپی و ارتوپدی فنی بیماران بال پروانه ای، کاردرمانی و گفتاردرمانی بیماران متابولیک، کاردرمانی فردی و گروهی بیماران مزمن روانی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و فیزیوتراپی بیماران سرطانی است.

همچنین بنابر اعلام سازمان بیمه سلامت، خدمات فیزیوتراپی برای عموم بیمه شدگان تا 2 ناحیه و برای بیماران ام اس، گلین باره، دوشن، میاستنی گراو، فلج مغزی، دیستروفی عضلانی و ALS تا 4 ناحیه در هرجلسه تحت پوشش بیمه می باشد.

علاوه بر این در راستای اجرای ماده 6 قانون حمایت از حقوق معلولان در آبانماه سال 99 تفاهم نامه ای فیمابین سازمان بیمه سلامت و سازمان بهزیستی با موضوع بهره مندی افراد دارای معلولیت تحت پوشش سازمان بهزیستی کشور که دارای پوشش بیمه ای معتبر از بیمه سلامت می باشند منعقد شد که برابر تفاهم نامه 9 کد خدمتی درحوزه های کاردرمانی، گفتاردرمانی و شنوایی شناسی با مشارکت 70 درصدی تعرفه دولتی توسط سازمان بیمه سلامت پوشش داده شد.

متعاقبا از شهریور سال گذشته1401 با تمدید تفاهم نامه مشترک این سازمان با سازمان بهزیستی کشور تعداد خدمات توانبخشی که قبلاً تحت پوشش بیمه ای نبودند، به 59 کد خدمتی در حوزه های کاردرمانی، گفتار درمانی، بینایی سنجی، شنوایی شناسی، فیزیوتراپی و ارتوپدی با پوشش بیمه ای 70 درصدی سازمان بیمه سلامت متناسب با نوع مالکیت مرکز ارایه دهنده خدمات افزایش یافت.  

همچنین با مجوز شورای عالی بیمه سلامت، پوشش بیمه ای خدمات بستری توانبخشی بیماران مالتیپل اسکلروزیس، آسیب مغزی، آسیب نخاعی و سکته مغزی در بیمارستان رفیده تهران به صورت پایلوت انجام گرفته است که با توجه به نتایج حاصله و تدوین دستورالعمل خرید راهبردی در مرحله بعد این موضوع در صورت درخواست بیمارستان مشابه در کل کشور گسترش می یابد.  

«سلامت خانواده؛ در راس برنامه های وزارت بهداشت»

 یک «تیم سلامت» مراقب هر 3000 نفر جمعیت

و اما، برنامه «سلامت خانواده و نظام ارجاع» از مهم ترین اولویت های وزارت بهداشت در جهت افزایش دسترسی به خدمات بهداشتی و تقویت نظام شبکه کشور است؛ به طوری که در قالب این برنامه قرار است در ازای هر 3 هزار نفر جمعیت، یک تیم سلامت شامل 2 مراقب سلامت و یک پزشک مراقب سلامت جمعیت تحت پوشش خود باشند.

در راستای اجرای این برنامه، طی 1402 ابتدا این برنامه در 58 شهرستان اجرا شد، سپس در 97 شهرستان به مرحله اجرا درآمد و پس از آن نیز تعداد شهرستان هایی که برنامه سلامت خانواده در آن ها به مرحله اجرا رسید معادل 195 مورد است و در مجموع تا کنون 27 میلیون نفر در کشور تحت پوشش این طرح قرار گرفته اند.

بر اساس سیاست های وزارت بهداشت در اجرای این برنامه، هر کد ملی یک پرونده الکترونیک سلامت خواهد داشت و در ازای هر 3 هزار نفر یک تیم سلامت شامل 2 مراقب سلامت و یک پزشک نیاز است؛ بنابراین اگر جمعیت 27 میلیون نفری را تقسیم بر 1500 نفر کنیم، برای این جمعیت حدود 18 هزار مراقب سلامت و حدود 9 هزار و 243 پزشک نیاز بود که تامین آن در شهرهای هدف مرحله به مرحله در دستور کار قرار گرفت.

وزیر بهداشت تاکید دارد که تا پایان دولت سیزدهم، این برنامه به سراسر کشور گسترش می یابد و در همین راستا هم نیمه اسفند ماه همایشی بین المللی با حضور بیش از 12 کشور برگزار شد و تجربیات کشورها به اشتراک گذاشته شد و نهایتا هم اینکه سازمان جهانی بهداشت، «برنامه سلامت خانواده» را ابتکار جمهوری اسلامی ایران دانست و بر اساس اعلام مسیول منطقه اروپای سازمان بهداشت جهانی، این برنامه را به نام ایران ثبت کرد.

در هر حال با توجه به برنامه وزارت بهداشت برای گسترش این برنامه به سراسر کشور، قاعدتا تامین نیروی مورد نیاز جهت اجرای سراسری برنامه نیازمند مساعدت سازمان استخدامی و سازمان برنامه و بودجه است.

اَبر بیمارستان ها و دگرگونی چهره درمان

ویکرد دولت سیزدهم در حوزه عمرانی سلامت از ابتدا تاکنون، اتمام و تکمیل پروژه های نیمه تمام بهداشتی و درمانی بوده است؛ بر همین اساس نیز تعیین تکلیف این پروژه ها را در دستور کار قرار دادند؛ به شکلی که از دو سال گذشته تاکنون حدود 16 هزار تخت بیمارستانی فقط در حوزه درمان تحویل داده شده است.

از طرف دیگر همواره عنوان شده که استراتژی وزارت بهداشت، ارایه تمام خدمات بهداشتی و درمانی مورد نیاز مردم در استان های محل سکونت شان است تا به این ترتیب نقل و انتقال بیماران به سایر استان ها کاهش یابد و در همین راستا نیز هدف گذاری ویژه ای برای برخی مناطق خاص بویژه مناطق محروم و مرزی و همچنین جنوب استان تهران که محرومیت زیادی در حوزه سلامت دارند، شده است.

در این بین اما سیاست ساخت کلان بیمارستان ها از اولویت های مهم وزارت بهداشت بوده؛ به طوری که افتتاح چند اَبَر بیمارستان را طی دو سال گذشته شاهد بودیم و به این ترتیب پس از انقلاب اولین بیمارستان های 1000 تخت خوابی در این دولت ساخته شد و در همین راستا، کلان بیمارستان 1000 تختخوابی حضرت مهدی(عج) و بیمارستان غدیر با بیش از 821 تخت در پایتخت افتتاح شد.

تعریف پروژه های 500 تا 1000 تختخوابی در گیلان، مازندران، خراسان رضوی، هرمزگان، مرکزی، اردبیل، فارس و همدان و … از دیگر نمونه هایی است که وزارت بهداشت در راستای استراتژی ایجاد بیمارستان های بزرگ و کلان تعریف کرده است.

در هر حال بنابر اعلام مسوولان وزارت بهداشت، در حوزه درمان 79 پروژه مهم بیمارستانی دیگر نیز در دستور کار است و بین 8 تا 10 بیمارستان 1000 تختخوابی در دست ساخت، طراحی و تامین مالی قرار دارد و عنوان شده بود که تا پایان 1402 قرار است 7000 تخت بیمارستانی دیگر نیز با اولویت مناطق محروم و مرزی، تکمیل، تجهیز و تحویل شود که در تاریخ کشور بی سابقه و رکورد است.

با این حساب، اکنون بالغ بر 160 هزار تخت بیمارستانی در کشور داریم و می توان گفت که افزایش 10درصدی مجموع تخت های بیمارستانی پس از انقلاب، طی همین دو سال اخیر صورت گرفته است؛ وزارت بهداشتی ها نیز عنوان می کنند که برای مدیریت واحد بیمارستان ها و رفع مشکل ضریب اشغال تخت، برنامه دارند و به این ترتیب است که دکتر بهرام عین اللهی – وزیر بهداشت معتقد است که چهره بیمارستان ها و مراکز درمانی در نظام سلامت در دولت سیزدهم متفاوت خواهد شد.

25هزار استخدام در 1402

از طرف دیگر، در حال حاضر بیش از 580 هزار نیروی انسانی در وزارت بهداشت فعالند که در رسته ها و رشته های مختلف مشغول هستند و البته کمبود نیروی انسانی همواره به دلیل شرایط خاص نظام سلامت مشهود بوده و اکنون هم به همین شکل است. در همین راستا سال گذشته آزمون استخدامی 25 هزار نفر نیرو برگزار شد و نیروهای جدید به تدریج به کار گرفته شدند و گفته می شود که سیاست آن است که برای پروژه های تازه افتتاح شده و مراکزی که تازه زیربار کار رفته اند از سهم این مجوزهای استخدامی استفاده می شود؛ هرچند که همواره عنوان شده این تعداد نیرو پاسخگوی نیاز و کمبود نیرو در نظام سلامت نیست و مجوزهای استخدامی جدید همچنان از سوی مسوولان مربوطه در حال پیگیری است.

همچنین وزارت بهداشت تاکید دارد که نیروهای جوان و با انگیزه در پروژه های جدید بکارگیری شوند و پیش از این نیز عنوان شده که غیر از استخدام 25 هزار نفر، از ظرفیت نیروهای طرحی و شرکتی در سطوح خدماتی و پشتیبانی در بیمارستان ها و بخش های جدید افتتاح شده و یا در آستانه افتتاح، استفاده خواهد شد.

از «کنترل کرونا» تا «دارویاری» و «گردشگری سلامت»

علاوه بر موفقیت ایران در کنترل بیماری کرونا و پوشش 78 درصدی واکسیناسیون علیه این بیماری در کشور در سال اول استقرار دولت سیزدهم، اجرای طرح دارویاری و تثبیت و کاهش پرداختی از جیب مردم در خرید دارو با پوشش بیمه ای 9600 قلم دارو و با تضمین عدم افزایش پرداختی از جیب مردم و البته نیاز 125هزار میلیارد تومانی دارو در سال 1403، اجرای قانون تعرفه گذاری خدمات پرستاری پس از 15 سال تاخیر، افتتاح و بهره برداری از 2000 پروژه بهداشتی در مدت دو سال در راستای بازسازی نظام شبکه بهداشتی، برگزاری پویش ملی سلامت و پایش دیابت و پرفشاری خون بیش از 39 میلیون ایرانی تا 20 دی 1402 و ثبت رکورد جدید در مشارکت مردم در حوزه سلامت، ارایه خدمات رایگان در جهت بهبود تغذیه مادران باردار و کودکان و تجویز رایگان مکمل ها، توسعه و تجهیز بیش از 500 پروژه درمانی جدید در کشور با تمرکز بر مناطق محروم، کاشت رایگان حلزون شنوایی در کودکان ناشنوا برای اولین بار در کشور و صفر شدن صف انتظار برای عمل جراحی مذکور در تمام استان ها و توزیع 2800 پزشک متخصص با تمرکز بر مناطق محروم و کمتر برخوردار و رشد بالغ بر 50 درصدی توزیع نیروی متخصص در مقایسه با سال های گذشته از دیگر اقدامات وزارت بهداشت در دو سال گذشته است.

همچنین تبدیل وضعیت بیش از 70 هزار نفر کادر سلامت، ورود 277 بیمارستان کشور به عرصه گردشگری سلامت، پیشرفت 98 درصدی طرح نسخه الکترونیک، افزایش 65 درصدی ظرفیت پذیرش دستیاری تخصصی پزشکی در جهت تربیت و تامین کادر متخصص پزشکی جهت ارایه خدمات سلامت، افزایش بیش از 20 درصدی جذب دانشجوی پزشکی و دندانپزشکی که البته همچنان محل بحث موافقان و مخالفان این طرح است، تاسیس اولین دانشگاه علوم پزشکی بین اللملی در خارج از کشور در عراق (دانشگاه سبطین) و … بخش های دیگری از اقدامات وزارت بهداشت در طی دو سال گذشته است و امید می رود این وزارتخانه در ادامه راه عملکرد موفقی را در هدف گذاری صورت گرفته در مسیر دشوار تقویت شبکه بهداشت و درمان کشور، تحول در حوزه درمان، گسترش و عمق بخشی خدمات بیمه ای و در یک کلام ایجاد عدالت در سلامت، داشته باشد.

پایان خبر لاکو