بعد از عملیات وعده صادق؛ اکنون فرصت طلایی گفت وگوی همه جانبه با امریکا است
زینب اسماعیلی: تحلیل امروز شرایط منطقه و وضعیت کشور ما در این بین، نیازمند درک تاریخی از پهنه ای است که در آن زیست می کنیم. موجودیتی به نام اسراییل به شرایطی رسیده که برای برخی کشورهای منطقه تهدید جدی است و برای برخی دیگر فرصتی به حساب می آید. در این بین شرایط برای جمهوری اسلامی ایران چگونه است و چه چیزهایی می تواند فرصت باشد و چه چیزهایی تهدید است. دانستن این ها می تواند بن مایه سیاست گذاری درستی در سیاست خارجی باشد.
با حسین صادقی، دیپلماتی که سال ها در حوزه کشورهای عربی فعالیت کرده و دو نوبت تجربه سفارت ایران در عربستان را در کارنامه کاری دارد، در مورد سپهری که بین ایران و اسراییل در منطقه شکل گرفته، گفت وگو کردیم.
اتفاق های قابل تاملی در ماه گذشته رخ داده که باید تبعات و سوابق آن مورد بررسی قرار گیرد. اسراییل به کنسولگری ایران در دمشق حمله کرد و ایران در واکنش به آن حمله عملیات موشکی به اسراییل انجام داد. این موضوع جزء اتفاق هایی است که حتماً یک بسته دیپلماتیک برای ادامه لازم دارد. اکنون تهران و تل آویو در چه شرایطی با هم قرار دارند؟ چه تصویری از یکدیگر دارند و ممکن است بعد از عملیات «وعده صادق» چه اتفاق جدیدی در این صحنه مشاهده کنیم؟
ورود به این موضوع بسیار دشوار وپیچیده، چند وجهی و چند ساحتی و از زاویه ای دیگر ساده است. متعاقب حمله اسراییل به کنسولگری جمهوری اسلامی در دمشق که با زیرپا نهادن تمامی قواعد و موازین بین المللی از سوی رژیم صهیونیستی صورت گرفت. این عملیات در نوع خودش بی سابقه بود. قبلاً اسراییل حملات متنوعی علیه جمهوری اسلامی ایران در داخل و خارج از سرزمین ایران انجام داده بود، که به طور مشخص می توان به ترورهای داخلی و حمله به نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در سوریه اشاره کرد. حمله به یک مرکز سیاسی در یک کشور دیگر که حفاظت آن به عهده کشور میزبان است، خلاف تمامی موازین شناخته شده بین المللی است. عملیات بی سابقه تروریستی اسراییل که منجر به شهادت هفت تن از سرداران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شد، با سکوت مجامع بین المللی و عدم محکومیت جدی خیلی کشورها نسبت به این اقدام جنایت کارانه رژیم صهیونیستی روبه رو شد. متاسفانه ما با محکومیت قابل اعتنایی در صحنه منطقه ای و جهانی روبه رو نشدیم. به نظر می رسد اگر جمهوری اسلامی با یک محکومیت گسترده جهانی علیه اسراییل روبه رو می شد، شاید واکنش ایران با حفظ حق پاسخگویی به گونه ای دیگر رقم می خورد. ایران ناگزیر شد واکنش درخوری نشان دهد که به باور من، جمهوری اسلامی ایران با نگاه واقع بینانه و ملاحظات فرا رو و با رعایت شش عنصر کلیدی اقدام بایسته و درخوری انجام داد.
این ملاحظات چه بود؟
قبل از پاسخ به پرسش، ضروری است به چند نکته مهم در تصمیم اتخاذ شده اشاره کنم: 1- تجربه نیروهای مسلح به ویژه در جنگ تحمیلی 2- درک نسبتاً واقعی از شرایط منطقه ای و بین المللی 3- باز شدن فضای نسبی گفت وگو با طرف های ذی نفع مستقیم یا غیرمستقیم 4- درک از پیامدهای گسترش بحران 5- محاسبه و ارزیابی هزینه فایده بر پایه ملاحظاتی که اشاره کردم. به نظر می رسد جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفت که اقدام تلافی جویانه اش تامین کننده شش هدف روشن باشد: 1- با اطلاع دادن به بازیگران منطقه ای و جهانی، هماهنگ و مقتدرانه باشد2- متناسب با اقدام متقابل باشد3- کنترل شده باشد4- در بر گیرنده پیامی روشن و اطمینان بخش برای کشورهای منطقه خاور میانه بویژه کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس باشد 5- بازدارنده، به گونه ای که از گسترش بحران جلوگیری یا حداقل مهارکننده باشد6- اقدام مشروع و در چارچوب نظام بین الملل باشد در اتخاذ چنین تصمیمی عوامل و عناصر بسیار زیادی دخالت داشته است. از جمله می توان به تحرکات سیاسی که در صحنه منطقه ای و جهانی صورت گرفت اشاره کرد، اقداماتی که خود آمریکایی ها صورت دادند، چه در رابطه با اسراییل، چه در رابطه با ایران و تلاش هایی که کشورهای منطقه، برای جلوگیری از تشدید بحران کردند. به هرحال این اقدامی که توسط جمهوری اسلامی صورت گرفت، در برگیرنده پیامدهای مثبت و منفی بود، نمی خواهم وارد آن عرصه شوم و بگویم دستاوردهای مثبت و منفی آن برای ما چه بود، خسارت هایش چه بود و اما آنچه مشخص است، حمله موشکی و پهبادی ایران، منجر به این شد که قواعد بازی در خاورمیانه و در صحنه بین المللی و در رابطه با اسراییل، دچار تغییر و بازنگری در ارزیابی ها شود.
تغییری که می فرمایید، در چه سطحی است؟ منظورتان این است که پیش تر تصویری از ایران وجود داشت که ایران واکنش سخت و نظامی نشان نمی دهد، اما این تصویر تغییر کرد؟ یا جمهوری اسلامی به قدرت متفاوتی در منطقه تبدیل شده؟
تصویری که از توان نظامی و تسلیحاتی ایران داشتند، تغییر کرد و در واقع یک تصویر واقعی تری از توان بالای موشک های ایرانی به دست آوردند. الان ما با جنگ روایت ها روبه رو هستیم، هنوز دقیق مشخص نیست که چند فروند از موشک های شلیک شده به اهداف از پیش تعیین شده اصابت کرده است. به هر حال مهم است که پرتابه های ایرانی، ولو اندک از سیستم دفاع موشکی اسراییل عبور کرده و توانسته اند از حریم دفاع هوایی عبور و اهدافی را درداخل خاک اسراییل مورد اصابت قرار دهند.
اگر صریح بپرسم، آیا تصویر پیشین این بود که ایران بلوف نظامی می زند و الان بعد از این حمله موشکی با این مواجه شدیم که گنبد آهنین بلوف دفاعی بود؟ این گزاره درست است؟
ج: نه برای ایران بلوف نظامی بوده است، نه گنبد آهنین بلوف دفاعی بوده است. این ها کارکردهای خاص خودشان را داشتند. اسراییل متوجه شد که بدون حمایت آمریکا، فرانسه، انگلیس و دیگر کشورهای اروپایی و برخی از کشورهای منطقه خاورمیانه نمی تواند به تن هایی از خودش دفاع کند یا فضای خود را امن نگه دارد. این ها واقعیت هایی است که اتفاق افتاده و طرفین به باور من، درس های زیادی گرفتند. هدف ایران از اقدامی که انجام داد، بازدارنگی بود. این که در برابر حمله های احتمالی آینده اسراییل بتواند بازدارنده باشد و این پیام خیلی روشن داده شد، که اسراییل دیگر نمی تواند هر اقدامی را انجام دهد و هیچ پاسخی دریافت نکند این برای اولین بار بود که ایران بصورت مستقیم و از داخل خاک خودش به اقدامات جنایت کارانه اسراییل پاسخ و به اهدافی در داخل اسراییل حمله کرد.
به نظر شما موضوع کنش و واکنش نظامی اکنون خاتمه پیدا کرده؟
به نظر می رسد درگیری بین طرفین، کاهش و یا خاتمه پیدا کرده است، این دیدگاه را بوضوح می توان در اظهار نظرهای طرفین مشاهده کرد. مگر این که عناصر جدیدی وارد این تنش ها شود. ممکن است تندروهایی که در دو طرف وجود دارند، در ایران و در اسراییل، نقش هایی ایفا کنند که به این بحران و تنش دامن زده شود و خدای نکرده به سمت تشدید تنش یا یک جنگ فراگیر منطقه ای پیش برویم که بسیار خطرناک است و به نفع هیچ طرفی نیست به غیر از کشورهایی که منافع خودشان را برای انحراف افکار عمومی در تشدید بحران و جنگ فراگیر منطقه ای تعریف کرده اند. در صورت بروز چنین پدیده ای در درجه اول خسارت بسیار زیاد و ویرانگری به ایران سپس به منطقه و جهان وارد می کند. با توجه به تجربه هایی که وجود دارد ممکن است تنش در خاورمیانه بالا بگیرد و خشک وتر هم در این میان از بین بروند و آسیب ببینند. از این رو در شرایط حاضر هیچ طرفی خواهان تشدید بحران یا یک جنگ دیگر در منطقه خاورمیانه نیست.
به نظر می رسد ما با صحنه جدیدی در منطقه مواجه هستیم. صحنه ای که ایران، قدرت نظامی جدیدی از خود نشان داده است. از آن سو، اسراییل با پتانسیل و توانایی و ضعف هایش مواجه شده است. یارگیری های همیشگی منطقه ای نیز وجود دارد که احتمال دارد چینش جدیدی پیدا کند. معادله ای که الان در منطقه در حال شکل گیری است چه مختصاتی دارد؟ مساله عادی سازی روابط کشورهای عربی با اسراییل به کدام سمت می رود؟ آیا سرعتش کند می شود یا کلاً با بازنگری مواجه می شود؟
در بررسی پدیده ها به باورم باید نتیجه محور بود، نه تکلیف مدار. در هر کاری که انجام می دهیم باید ببینیم اقدامی که می کنیم نتیجه ای برای منافع ملی کشور داشته است یا نه؟ در هر عرصه ای، چه در عرصه منطقه ای، و چه در عرصه بین المللی. نه این که بگوییم تکلیفی داریم که به تکلیف خودمان عمل می کنیم؛ ولو به هر قیمتی. متاسفانه عملکرد جمهوری اسلامی طی سال های گذشته منجر به این شده که در بین کشورهای منطقه، جای ایران با رژیم صهیونیستی عوض شود. یعنی اعراب منطقه، امروز اسراییل را دشمن اصلی خودد تلقی نمی کنند و به این نتیجه رسیده اند که اسراییل در منطقه یک واقعیت است و این واقعیت را باید بپذیریم. از این گذشته باید قبول کنیم که مساله رژیم اشغال گر در درجه اول یک موضوع بین اسراییل و فلسطین است و در درجه دوم مساله اسراییل و اعراب در درجه سوم یک مساله اسراییلی و جهان اسلامی است، و در درجه چهارم یک مساله انسانی است که وجدان جامعه جهانی باید نسبت به جنایات و نسل کشی و زیر پا نهادن حقوق اولیه انسانی فلسطینی های مظلوم واکنش نشان دهد. پرسش کلیدی اینجاست چرا باید مسیولیت آزادی سرزمین های اشغالی فلسطین و احقاق حقون آن ها فقط به عهده جمهوری اسلامی ایران باشد و تمامی هزینه های سیاسی و مادی آن را ملت بزرگ ایران بپردازد. اتفاق هایی که افتاد، حال دخالت دیگران یا هر چه، خیلی از کشورهای عربی دشمن خودشان را دیگر اسراییل تلقی نمی کنند و می گویند ایران مشکل اصلی منطقه است. این واقعیت تلخی است که هم اکنون در خاورمیانه با آن روبه رو هستیم.
شما معتقدید این نتیجه مشخص اشتباه عملکرد گذشته بوده است.
بله اشتباه عملکرد. یعنی می شد روش های دیگری اتخاذ کرد که اصلاً نتیجه عکس این را داشته باشد. یعنی می توانستیم روش هایی را به کار بگیریم که کشورهای اسلامی و عربی را علیه رژیم صهیونیستی منسجم و متحد، کنیم. اما حالا عکس آن شده است. بالاخره امروز شاهد این هستیم که علاوه بر این که شش کشور به صورت رسمی با اسراییل ارتباط دیپلماتیک برقرار کردند، بقیه کشورهای عربی هم این ارتباط را به صورت پنهان دارند و شرایط کنونی را هنوز برای علنی کردن روابط مناسب نمی دانند. در بین کشورهای عربی، عربستان سعودی از دیر باز با اسراییل گفت وگوهایش را اغاز کرده و سال هاست این گفت وگو ادامه دارد. حالا برخی اتفاق های جدیدی که رخ داده است، مقداری برقراری رابطه را به صورت رسمی کند کرده، ولی قطع نکرده است.
فکر می کنید متوقف یا قطع هم نمی شود؟
نمی شود. دستخوش تغییر می شود یا وقفه هایی ایجاد می شود اما این روندی است که استمرار دارد. عرب ها آرام آرام به این جمع بندی رسیدند که به هرحال اسراییل، واقعیتی انکار ناپذیر در منطقه است، و نمی توان آن را از روی نقشه حذف کرد. رژیم اسراییل جنایت های پر شماری مرتکب شده به ویژه در غزه مظلوم که هیچ کشوری نمی تواند آن را نادیده بگیرد، حتی نقش ایالات متحده امریکا به عنوان هم پیمان اصلی کشتار کودکان، زنان و غیر نظامیان را هیچ کشوری نادیده نمی گیرد، در این مباحث هیچ کس حرفی ندارد.
اما الان آرایش جدیدی شکل گرفته است. یک واقعیتی وجود دارد که به نظرم خود جمهوری اسلامی هم باید از آن درس بگیرد، این است که بالاخره اسراییل تنها نیست. در همین اقدامی که صورت گرفت، آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان به شکل دیگری، سایر کشورهای اروپایی، برخی از کشورهای منطقه هم به شکلی همکاری کردند. حتی ترکیه که عضو ناتو است. بالاخره نمی توانیم نظام بین الملل را نادیده بگیریم -عیب ندارد- ممکن است باور ما این باشد که نظام بین الملل نظامی ظالمانه است و این باور صد درصد هم درست باشد. مساله روش های برخورد با ساختار یا سیستم به اعتقاد ما ناعادلانه یا ظالمانه است. مهم این است که بهترین روشی که می توانید برای ایجاد تغییر در این نظام غلط یا ساختار ناعادلانه- به کار گرفت، چیست؟ سیاست گذاری در انتخاب بهترین روش ، در شرایط امروزین مساله بسیار مهمی است، می توانید مخالفت هم کنید، ایستادگی هم کنید و اصلاً برای تغییر سرمایه گذاری کنید. اما با روشی که نظام بین الملل هم بپذیرد. نه این که نظام بین الملل را در مقابل خودتان قرار دهید.
بعد از انقلاب اسلامی ما با پدیده افراط گرایی روبه رو بودیم که شوربختانه تاکنون ادامه دارد. این تندروی ها ضربات زیادی به کشور در عرصه داخلی و خارجی وارد کرده است، اینقدر این مساله واضح است که نیازی به توضیح ندارد با توجه به واقعیت های داخلی، محیط پیرامونی و جهانی باید به سمت آرمان ها و اهدافی که دارید، حرکت کنید. مثال به روز این رویکرد، چین است. بالاخره چین برای خودش استراتژی تنظیم کرده است که پنجاه سال نباید هیچ تنشی داشته باشد. نه با همسایگان خودش، نه با قدرت های بزرگ جهانی از جمله، ایالات متحده آمریکا. چین که تسلیم نشده است. امروز چین به دومین اقتصاد جهان تبدیل شده و این رشد اقتصادی با تغییر رویکرد اغاز شد.
پس برای عبور از این مرحله که در آن هستیم، نیازمند بازنگری جدی در سیاست هامان نسبت به خاورمیانه هستیم. هم در مورد فلسطین، هم در مورد اسراییل و هم در مورد کشورهای عربی. این بازنگری باید چه ریوسی داشته باشد؟
من تاکید دارم که باید از تجربه های گذشته استفاده کنیم و درس بگیریم. نباید اجازه دهیم کسانی یا تندروهایی بخواهند وضعیتی به وجود آورند که کشور را وارد یک تله یا دام کنند که این دام، هیچ چیزی جز خسارت و ویرانی، نه تنها برای ما، بلکه برای کل منطقه نخواهد داشت. اگر بخواهم به تجربه های گذشته اشاره کنم، یکی جنگ اعراب و اسراییل است. عرب ها و اسراییل بعد از جنگ هایی که داشتند، تا امروز بالاخره در مقطعی وقتی اجلاس اتحادیه عرب تشکیل شد، تصمیم گرفتند که به سه چیز نه بگویند. یعنی کشورهای عرب روی این توافق کردند. نه به «به رسمیت شناختن اسراییل». یعنی اسراییل را در هیچ شرایطی به رسمیت نشناسند. نه به مذاکره با اسراییل و نه به صلح. این معروف بود به سه «نه». آن مقطع اگر مقداری اعراب، نگاه واقع بینانه ای را دنبال می کردند شاید می توانستند خیلی امتیازها را از رژیم صهونیستی بگیرند. اما همین دیدگاه منجر به درگیری و اشغال اراضی بیشتری شد… بعد این اتفاق ها مذاکرات کمپ دیوید انجام شد و صلح بین اسراییل، مصر و بعد اردن. و اقدام های دیگری صورت گرفت که وارد نمی شوم. پس یکی از تجاربی که می توان از آن درس گرفت خود جنگ اعراب و اسراییل است. درست است که این تجربه مربوط به خود عرب ها می شود اما در خاورمیانه است که ما هم بخشی از خاورمیانه هستیم. اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی، جنگ هشت ساله ایران، تجاوز و اشغال کویت توسط رژیم بعثی عراق، حمله آمریکا به عراق برای آزادی کویت. باز اشغال افغانستان توسط آمریکا، اشغال عراق، فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، رشد افراط گرایی که در پرتو این اتفاق ها در منطقه صورت گرفت و تروریسم، افزایش درگیری های قومی و مذهبی. تجاوز نظامی ناتو به لیبی که هر کدام از این ها پیامدهای خاص خودش را دارد. تجاوزهای عربستان سعودی و امارات به یمن. اتفاقی که در بهار عربی افتاد. نتیجه اینکه در هر کاری باید هزینه فایده کنیم و بگوییم این اتفاق ها افتاده است. نتیجه آن ها چه بوده است؟ جز کشت و کشتار بوده؟ ایا چیزی غیر از ویرانی و از بین رفتن زیر ساخت ها و سرمایه های مادی و معنوی این کشورها بوده ایم؟ در جنگ ایران و عراق که هشت سال طول کشید، بالاخره دو کشور مسلمان با اکثریت شیعی، سرمایه هایشان از بین رفت.
دورنمای مساله ای اسراییل و فلسطین را چگونه می بینید؟ بالاخره هر توافق یا عدم توافقی بین اسراییل و حماس، حتماً روی تحولات منطقه تاثیر می گذارد و جمهوری اسلامی را هم نیازمند بازنگری در سیاست ها خواهد کرد. این طور نیست؟
همانطور که اشاره کردید، ما متاثر از تحولات منطقه هستیم و نمی توانیم دور باشیم. می توانم بگویم امنیت کشورهای منطقه به امنیت جهانی گره خورده است. یعنی وقتی امنیت کشتیرانی در آب های بین المللی به خطر افتد، به هردلیلی –فارغ از درست یا غلط بودن آن- به دلیل به هم تنیدگی امنیتی، دیگران ساکت نمی نشینند و اجازه نمی دهند که این امنیت به هم بخورد یا به آن خدشه وارد شود. از همین رو می بینیم که آمریکا، انگلیس و فرانسه وارد این دست موضوعات می شوند. حتی چین که به ما نزدیک است، نمی خواهد خللی در امنیت این منطقه به ویژه خلیج فارس و دریای سرخ، وارد شود چون منافع دارد. منافع چین خیلی هم حساس و بزرگ است. لذا قبل از این که وارد آن موضوع فلسطین و اسراییل یا غزه و حماس شوم، پرسشی که در لابه لای صحبت خود مطرح کردید، این که آیا واقعاً این اقدامی که کردیم به معنای واقعی می تواند بازدارنده باشد یا نه؟ به باور من، تجهیزات نظامی، تسلیحات نظامی یا پیشرفت و توسعه در صنایع دفاعی و موشکی یک کشور و نیروهای کارآمد نظامی یا نیروی جان بر کف نظامی می توانند بازدارنده باشند اما این شرط لازم است ولی کافی نیست به باور من، نه، ! توانمندی نظامی مهم است؛ شرط لازم است اما کافی نیست. چیزی که بالاتر از همه اینهاست و می تواند به معنای کامل بازدارنده باشد و در کنار آن نیروهای مسلح، می توانند نقش برتری را ایفا کنند، وحدت ملی و انسجام نیروهای مسلح یک کشور است. وقتی کشوری از وحدت ملی و یکپارچگی و هماهنگی برخوردار باشد با قدرت بسیار بالا، بازدارنده است. قوی ترین اهرم بازدارندگی، انسجام و وحدت ملی است در کنار توانمندی های نظامی نقشی کلیدی در بازدارندگی ایفا کند. نمونه های زیادی در دنیا وجود دارد، که جای بحث آن اینجا نیست.
بسیار خوب، با توجه به وضعیتی که اکنون در صحنه سیاسی وجود دارد، شما دورنمای مساله اسراییل و فلسطین را چگونه پیش بینی می کنید؟
این که فکر کنیم می توانیم اسراییل را از صحنه روزگار یا از روی نقشه جغرافیایی محو کنیم، پنداری غیرواقعی است. اسراییل یک واقعیت است. پرسش این است که با این واقعیت موجود باید چه کار کنیم؟ تاریخ چند هزار ساله این منطقه همراه با جنگ و خون ریزی و کشتار بوده است. باید این رویکرد عوض شود. بهترین روشی که تا امروز پیدا شده و احتمالاً می تواند تامین و تضمین کننده صلح پایدار باشد، همان طرح دو دولت است. دو دولتی که بتوانند در پرتو صلح و امنیت پایدار و به رسمیت شناختن یکدیگر در کنار هم، همزیستی مسالمت آمیز و سعادتمندی داشته باشند و در جهت رشد و توسعه کشور و مردم خودشان و منطقه گام بردارند. یعنی منطقه بتواند آرام آرام در پرتو گفت وگوی سازنده، رشد کند؛ نه آن که یک طرف بخواهد خودش را بر دیگری تحمیل کند یا خودش را حق مطلق بداند؛ نه. یعنی به این باور برسیم که اگر در منطقه خاورمیانه به صلح و ثبات پایداری برسیم، در پرتو این صلح و ثبات پایدار است که منافع همه اطراف تامین می شود. یادآوری می کنم که کاری بس دشوار و سخت است اما غیر ممکن نیست، می توان امیدوار بود منطقه از این دوران سیاه خارج و وارد مرحله رشد و شکوفایی شود. یعنی تولد دوباره ای داشته باشد و زیست جدیدی را آغازکند، به این معنی که رژیم صهیونیستی و اشغالگر، دست از برخی رفتارهایش بردارد. ممکن است پرسش این باشد که مگر می تواند بردارد؟ آن بحث دیگری است. من برای خروج از بحران می گویم. بالاخره این امیدواری وجود دارد که به این باور برسیم که تنها راهی که وجود دارد، گفت وگو است. در پرتو گفت وگو است که می توانیم به صلح و ثبات پایدار برسیم. چرا مردم منطقه احساس حقارت کنند و بر این پندار و باور باشند که منطقه خاورمیانه نفرین شده است.
جمهوری اسلامی چه بسته دیپلماتیکی را باید در دستور کار بگذارد؟ شما در کسوت دیپلمات ارشد و پیشنهاددهنده چه توصیه ای دارید؟
اتفاقاً به باور من جمهوری اسلامی ایران می تواند نقش کلیدی و سازنده ای ایفا کند، اگر رویکردش تغییر کند. هم در سیاست گذاری های داخلی خود و هم در سیاست گذاری های خارجی. یک زایش دوباره باید داشته باشد که بتواند تصویر دیگری از خودش ارایه دهد. البته کار آسانی نیست. کار بسیار دشواری است که دیگران شما را باور کنند. دیگران باور کنند می خواهید رویکرد جدیدی پیدا کنید. در دوره اصلاحات، این باور به وجود آمد. یعنی بهاری شکل گرفت که متاسفانه این بهار خیلی زود تبدیل به زمستان و پاییز شد. این باور در صحنه جهانی و منطقه ای به وجود آمد که رویکرد جمهوری اسلامی تغییر کرده است. اقبال گسترده ای که نسبت به ایران، چه در منطقه و چه در جهان، صورت گرفت، در پرتو آن باور بود. متاسفانه این باور فروریخت و آن ها به این جمع بندی رسیدند که اشتباه کردند. یعنی رویکرد جمهوری اسلامی تغییر نکرده است تنها اتفاقی در مقطع خاصی افتاده بود. بالاخره طرف های دیگر ساماندهی جدید کرده و باز همان خط را دنبال کردند. یعنی به این نظر رسیدند که طی دهه های گذشته در سیاست های جمهوری اسلامی ایران، هیچ تغییری به وجود نیامده است. در برخی مراحل که شرایط خاصی صورت گرفته، تغییرهایی انجام شده است اما به محض این که احساس قدرت کردیم، باز دنبال همان سیاست ها رفتیم.
همانگونه که اطلاع دارید، مقامات رسمی و غیر رسمی جمهوری اسلامی بر این باورند که امروز ایران در بهترین شرایط منطقه ای و بین المللی قرار دارد. اما برای ماندگاری اثر یک عملیات موشکی مانند «وعده صادق» چه اقدامی باید کرد؟
پیام ایران هماهنگ، متناسب و درخور بود. به نظر می رسد که امریکا و اسراییل هم پیام را گرفتند. خوب باید از بستر ایجاد شده به نحو شایسته ای بهره گرفت، و مابه ازاء پرتابه ها را دریافت کرد و یک بار برای همیشه تکلیف مان را با خودمان و جامعه جهانی روشن کنیم. بر این باورم که پس از فروپاشی نظم قدیم، باید به سمت یک نظم جدید منطقه ای پیش برویم، به شکلی که نظم جدید تامین کننده امنیت و منافع تمامی اطراف باشد.
انطباق با این نظم جدید چه مختصاتی دارد؟
ج- جمهوری اسلامی باید تغییر رویکردی داشته باشد که با شرایط جدید منطقه ای و جهانی انطباق داشته باشد و نقش بازیگران جدید در آن لحاظ شود. می دانم کار ساده ای نیست، نیاز به اتخاذ تصمیم سخت دارد. باید حاکمیت برای بقاء و تامین منافع ملی کشور با شجاعت تمام این تصمیم سخت را اتخاذ کند.
با توجه به واقعیت های موجود می دانی بارقه هایی از چنین تغییر رویکردی را می بینید؟
صادقانه بگویم تردید دارم که چنین ظرفیتی وجود داشته باشد. نیاز به یک بازنگری و بازخوانی در سیاست های دهه های گذشته وجود دارد.
برای دستیابی به این مهم ما به چه پیش رانی نیاز داریم؟
اعتمادسازی منطقه ای و بین المللی
آیا پیشهاد روشنی برای ارایه دارید؟
دیگر بار تکرار می کنم، اتخاذ تصمیم سخت، زایشی نو، اصلاحاتی ساختاری در تمامی ابعاد و به کارگیری دستگاه دیپلماسی کشور با تمام ظرفیت برای ارایه تصویری جدید از جمهوری اسلامی ایران به منطقه و جهان با چهار هدف روشن 1- تامین امنیت و مصالح ملی کشور2- احیای برجام3- نگاه توسعه محور4- کاهش شکاف بین حاکمیت و مردم با هدف افزایش قدرت ملی
شما سال ها در حوزه کشورهای منطقه کار کرده اید. برای بهبود روابط با کشورهای منطقه چه پیشنهاد مشخص و قابل دسترس دارید؟
تهدیدات را باید به فرصت تبدیل کرد، با توجه به یکپارچگی حاکمیت و مواضع اعلامی این ایده قابل دستیابی است، برای نمونه در دوران جنگ تحمیلی هشت ساله ما در پی یک پیروزی بزگ بودیم که متعاقب این پیروزی بزرگ باب مذاکره را برای رسیدن به یک اتش بس پایدار باز کنیم که شوربختانه شرایط به گونه ای دیگری رقم خورد و در نهایت منجر به نوشیدن جام زهر توسط بنیان گذار جمهوری اسلامی شد. خب بر اساس مواضع اعلانی نظام، جمهوری اسلامی به یک پیروزی بزرگ دست پیدا کرده است. در چنین شرایطی یک سیاستمدار پخته و کارآزموده باید فرصت به دست آمده را شکار و از آن بهره گیرد، در غیر این صورت ممکن است شرایط به سرعت دستخوش دگرگونی شود. نباید اجازه داد که این فرصت طلایی از دست برود
و در این مسیر اولین گام چیست و چگونه باید برداشته شود؟
اولین اقدام کلیدی و حیاتی باز کردن باب گفت وگوهای بدون قید و شرط، جامع و چالشی با ایالات متحده امریکا است که در بر گیرنده تمامی موضوعات مبتلابه دو کشور باشد.
311311
