نوروز در جان فرهنگ مردم نشسته است

اسماعیل مجللی در گفت وگو با لاکو اظهار کرد: نوروز جشن و آیینی است برخاسته از مجموعه شرایط طبیعی و بن مایه های اعتقادی مردمان فلات ایران که در پهنه جغرافیایی فرهنگی ایران بی وابستگی به هیچ قوم و مذهب و گروه خاص در جان فرهنگ مردم نشسته است.

وی خاطرنشان کرد: نوروز وجه مشترک همه گروه های قومی و اعتقادی است. همه اقوامی که به این سرزمین آمدند و همه جریان های اعتقادی که در اینجا رواج پیدا کردند آن را پذیرفته اند از آن مایه گرفته اند و بر آن اثر گذاشته اند.

این محقق اضافه کرد: نوروز این میراث گران نیاکان ما که پس از گذشت هزاران سال با کوله باری از رازهای باشکوه و خاطره های دل نشین نسل های روزگار کهن اینک بر سفره دل ما نشسته و میهمان ماست و برماست که در صیانت آن کوشا باشیم و با راز و رمزهای پرپیچ وتابش به آیندگان تحویل دهیم.

مجللی بیان کرد: درجهان هیچ فرهنگی به اندازه فرهنگ ایرانی پر از جشن و آیین شادمانی نبوده است ولی از همه این جشن ها و آیین های پرشمار اندکی به جا مانده که یکی از آن ها نوروز است. طلوع دوباره بهار از زمهریر زمستان آغاز نوروز است و نوروز در ایران با شکوفایی درختان و سرسبزی زمین آغاز می شود.

وی ادامه داد: زمان پیدایی نوروز به درستی روشن نیست ولی آنچه مسلم است در دوران هخامنشیان بسیار باشکوه برگزار می شده و در سنگ نگاره های تخت جمشید به وضوح مسلم است که نمایندگانی از کشورهای گوناگون در کنار هم ایستاده اند و هرکدام با ارمغان و سوغاتی در کنار داریوش هخامنشی در حال اهدای هدایا به این شاه هخامنشی هستند.

این پژوهشگر تصریح کرد: گفته می شود که کیومرث نیای بزرگ مردمان و نخستین پادشاه جهان روز اورمزد از ماه فروردین و یا نخستین روز سال خورشیدی تاج برسرنهاد و به بزرگداشت برگزاری آیین آن روز را روز نو یا نوروز نامیدند و از آن پس هرسال به یادآوری و بزرگداشتش جشن برپا ساختند.

مجللی یادآور شد: جمشید یکی از پادشاهان پیشدادی در نخستین روز سال تاج برسر نهاد که پس از آن ایرانیان این روز را جشن گرفتند تا سال ها پیش ایرانیان از نوروز به عنوان نوروز جمشیدی نیز یاد می کردند.

وی اظهار کرد: فردوسی در مورد پیدایش نوروز به دست جمشید می گوید: به جمشید بر گوهر افشاندند/ مرآن روز را روز نو خواندند /سرسال نو هرمز فرودین /به آسود از رنج دل تن زکین /بزرگان به شادی بیاراستند /می و جام و رامشگران خواستند /چنین جشن فرخ از آن روزگار /بمانده است از آن خسروان یادگار.

این محقق خاطرنشان کرد: در دوره ساسانی نوروز را بین چند روز (شش تا سی روز نوشته اند) جشن می گرفتند وآنرا به نوروز عامه و خاصه تقسیم می کردند نوروز عامه یا نوروز کوچک ۵ روز بود که از اول فروردین آغاز می شد و نوروز خاصه ۶ روز بود که از ششم فروردین یا خرداد روز آغاز می شد که به جشن بزرگ معروف بود. ابوریحان بیرونی روز ششم فروردین را نوروز بزرگ و آن را عیدی بزرگ در بین ایرانیان می داند و می نویسد (خداوند در این روز از آفرینش جهان آسوده شد زیرا این روز آخر روزهای شش گانه است ودراین روز خدا مشتری را بیافرید و فرخنده ترین ساعت های آن روز ساعت مشتری است).

مجللی اضافه کرد: زرتشتیان میگویند در این روز زرتشت توفیق یافت که با خداوند مناجات کند کیخسرو بر هوا در این روز عروج کرد. در این روز برای ساکنان زمین سعادت را قسمت می کنند و از اینجاست که ایرانیان این روز را روز امید نام نهادند.

وی بیان کرد: در زمان سلجوقیان به گردش ماه ها در سال پایان دادند و نوروز را به طور ثابت در روز اول بهار نجومی یعنی نخستین روز از ماه فروردین که در آن خورشید به برج “بره “وارد می شود و روز و شب برابر می گردد قرار دادند. نابسامانی گاه شماری و متغیر بودن ماه های سال در زمان ملکشاه سلجوقی به سامان رسید و او در سال ۴۶۷ قمری به هشت تن از اختر شناسان و ریاضی دانان بزرگ زمان خود از جمله حکیم عمر خیام مأموریت داد تا گاه شمار ایرانی را اصلاح نمایند و این گروه نوروز را در اول بهار قرار دادند و جایگاه آن برای همیشه ثابت ماند و از آن پس تقویمی به نام تقویم جلالی یا ملکی که از نزدیک ترین گاه شمارهای جهان به سال حقیقی خورشیدی است در ایران رواج یافت و نوروز بر اول بهار و ماه فروردین پایدار شد.

این پژوهشگر ادامه داد: در سرزمین های دیگر نیز جشن هایی وجود دارند که با نوروز ایرانیان سنخیت دارند. برای نمونه بابلیان کهن جشنی داشته اند که به هنگام بهار برگزار می شد که برخی از رسم و رسومات آن شبیه نوروز ایرانیان است.

مجللی عنوان کرد: نوروز یکی از چندین جشن های ایرانی است ایرانیان در طول سال ده ها جشن برگزار می کردند که شامل مجموعه های؛ جشن هایی که از رخداد اسطوره ای برآمده اند و رنگ و بویی از اساطیر ایرانی دارند جشن هایی که خاستگاه کیهانی و گاه شماری دارند و بر اساس محوریت زمان به وجود آمدند جشن هایی که از باورهای باستانی ایرانیان برخاسته اند و جشن هایی که با تغییر در زندگی کشاورزی و دامپروری ایجاد شده اند (که البته این مورد در ردیف دوم نیز قرار می گیرد) است.

وی اظهار کرد: نوروز نیز یکی از این جشن هاست که بسیاری از موارد فوق را در برمی گیرد. نوروز در موقعی آغاز می شود به برج حمل در می آید در این روز مدت روز و شب به برابری می رسد که بنا به گفته استاد جلال الدین کزازی این رخداد بسیار شگون به ترازمندی بهاری و یا اعتدال ربیعی نامیده می شود. نوروز به راستی جشن بازگشت به آغاز است و همیشه بازگشت به آغاز شگفتی خود را به همراه دارد چون جهان و آفرینش به هنگام نوروز به آغاز خود برمی گردد.

این محقق خاطرنشان کرد: در اقداماتی که از طرف ایرانیان در آستانه نوروز رخ می دهد این است که ایرانیان پیش از رسیدن نوروز خانه تکانی می کنند و می کوشند که هرچه در خانه هست عاری از هرگونه غبار و ناپاکی باشد و یا اینکه در نوروز لباس های نو به تن می کنند.

مجللی اضافه کرد: این برمی گردد به یکی از جشن های آیینی و باور شناختی ایرانیان که به جشن فروردگان یا بزرگداشت فرورهر. باور ایرانیان براین بود که در روزهای واپسین سال و آغاز سال جدید درگذشتگانشان از مینو وجهان پنهان به جهان آشکار و دیدار زندگان می آیند. که این رسم پس از اسلام نیز در نوروز جایگاه خود را حفظ نمود (رفتن به زیارت اهل قبور در پنجشنبه آخر سال) که نظافت منازل با پذیرایی از میهمانان پنهانی (ارواح) همراه است.

وی بیان کرد: ما ایرانیان همواره مردمانی میهمان نواز بوده ایم پس اگر میهمانی به خانه ما می آید باید منزل را نظافت کرده و لباس های نو به تن کنیم.

این پژوهشگر ادامه داد: نوروز پس از ورود اسلام به ایران نیز جایگاه خود را حفظ کرد و پیرامون نوروز احادیثی از معصومین دیده و شنیده شده. روایت است که علی (ع) در این روز به جانشینی رسول خدا منصوب شدند و همچنین قائم آل محمد (ع) نیز در این روز ظهور خواهند کرد.

مجللی با بیان اینکه المان ها و شخصیت های اسلامی در کنار سنت نوروز جای خود را باز کردند افزود: کتاب خدا در کنار هفت سین قرار گرفت هدایایی که ایرانیان به یکدیگر می دهند معمولاً اگر پول باشد از درون قرآن بیرون آورده و به یکدیگر تقدیم می کنند.

وی با اشاره به اینکه دعاهای هنگام تحویل سال حضور در اماکن متبرکه هنگام تحویل سال نیز می تواند گواه این ادعا باشد گفت: همچنین شخصیت امیر مؤمنان علی (ع) نیز در نوروز جایگاهی دارد چون ایرانیان شیعه هستند و علی (ع) نقش بسزایی در فرهنگ شیعه دارد. در بسیاری از اشعار فارسی حلول بهار را در کنار نام علی قرار می دهند به عنوان مثال؛ بهار آمد بهار آمد خوش آمد/علی با ذوالفقار آمد خوش آمد/ علی با دلدل و قنبر جلودار /شه دلدل سوار آمد خوش آمد.

پایان خبر لاکو