معرفی ذخیره گاه زیست کره گنو
ذخیره گاه زیست کره گنو واقع در استان هرمزگان در نزدیکی بندرعباس یک منطقه کوهستانی منحصربه فرد است که با تنوع زیستی غنی و اکوسیستم های متنوع خود در سال ۱۹۷۶ به شبکه جهانی ذخیره گاه های زیست کره یونسکو پیوست.
این ذخیره گاه نمونه ای برجسته از بوم سازگان های کوهستانی در جنوب ایران است که نقش حیاتی در اکولوژی منطقه و همچنین پشتیبانی از جوامع انسانی پیرامون خود ایفا می کند. کوهستان گنو با ویژگی های جغرافیایی و زیستی خاص خود نه تنها یک منطقه حفاظت شده مهم برای گونه های گیاهی و جانوری محسوب می شود بلکه به عنوان یک مرکز مطالعاتی و آموزشی در زمینه حفاظت از محیط زیست نیز اهمیت دارد. این منطقه نشان دهنده تعامل پیچیده میان عوامل طبیعی و فعالیت های انسانی در یک چشم انداز زیستی حساس است.
معرفی ذخیره گاه زیست کره گنو
ذخیره گاه زیست کره گنو یکی از ارزشمندترین مناطق حفاظت شده در ایران به شمار می رود که در جنوب کشور و در استان هرمزگان واقع شده است. این منطقه به دلیل ویژگی های اکولوژیکی خاص و تنوع زیستی قابل توجه جایگاه ویژه ای در میان ذخیره گاه های زیست کره جهان دارد. معرفی این ذخیره گاه شامل بررسی دقیق موقعیت جغرافیایی مساحت و مشخصات کلی آن است که تصویری جامع از این منطقه حفاظت شده ارائه می دهد.
اهمیت گنو فراتر از مرزهای محلی و ملی است و به عنوان بخشی از شبکه جهانی ذخیره گاه های زیست کره نقش مهمی در حفاظت از تنوع زیستی در سطح جهانی ایفا می کند. این منطقه نه تنها زیستگاهی برای گونه های کمیاب و بومی است بلکه فرصت هایی را برای تحقیقات علمی آموزش زیست محیطی و توسعه پایدار فراهم می آورد. شناخت دقیق این ذخیره گاه گامی مهم در جهت حفاظت و مدیریت صحیح منابع طبیعی آن است.
مطالعه ذخیره گاه زیست کره گنو به ما کمک می کند تا درک بهتری از پیچیدگی اکوسیستم های کوهستانی در مناطق گرم و خشک داشته باشیم. این منطقه با داشتن ویژگی های بوم مرزی تنوع زیستی چشمگیری را در خود جای داده است که نیازمند حفاظت و مدیریت دقیق برای نسل های آینده است. این ذخیره گاه به عنوان یک آزمایشگاه طبیعی برای مطالعه تغییرات آب و هوایی و تاثیرات آن بر اکوسیستم ها نیز مورد توجه قرار دارد.
موقعیت جغرافیایی Can Gio
ذخیره گاه زیست کره گنو در موقعیت جغرافیایی منحصربه فردی در استان هرمزگان در شمال غربی شهر بندرعباس قرار دارد. این کوهستان به صورت تک و مجزا از دشت های اطراف و خلیج فارس سر برافراشته است که همین ویژگی چشم اندازی خاص و متمایز به منطقه می بخشد. موقعیت دقیق گنو در طول جغرافیایی ۲۷ درجه و ۱۸ دقیقه تا ۲۷ درجه و ۲۹ دقیقه شمالی و عرض جغرافیایی ۵۵ درجه و ۵۶ دقیقه تا ۵۶ درجه و ۱۸ دقیقه شرقی واقع شده است.
قرارگیری گنو در نزدیکی ساحل خلیج فارس و در مجاورت مناطق دشتی گرم سبب ایجاد شرایط آب و هوایی متنوعی در ارتفاعات مختلف آن شده است. این موقعیت گذرگاهی میان رشته کوه زاگرس و دشت های گرم جنوب تنوع زیستی بالایی را در منطقه به وجود آورده است. دسترسی به این ذخیره گاه از طریق جاده های ارتباطی منتهی به بندرعباس و سپس مسیرهای فرعی به سمت شمال غربی شهر امکان پذیر است.
این موقعیت جغرافیایی نه تنها بر تنوع زیستی منطقه تأثیر گذاشته بلکه زمینه ساز شکل گیری کانون های زیستی و فعالیت های معیشتی در اطراف کوهستان گنو نیز شده است. اهمیت استراتژیک این موقعیت برای مطالعات اکولوژیکی و برنامه ریزی های حفاظتی نیز قابل توجه است چرا که یک نمونه نادر از تلاقی اکوسیستم های مختلف را به نمایش می گذارد. بررسی دقیق نقشه و مختصات جغرافیایی گنو درک بهتری از وسعت و جایگاه این منطقه در پهنه جغرافیایی استان هرمزگان و جنوب ایران ارائه می دهد.
مشخصات کلی ذخیره گاه زیست کره
ذخیره گاه زیست کره گنو دارای مساحت تقریبی ۴۳۰۰۰ هکتار است که شامل بخش های کوهستانی و دشت های پیرامون آن می شود. این وسعت قابل توجه امکان حفاظت از طیف وسیعی از اکوسیستم ها و گونه های زیستی را فراهم می آورد. تاریخ رسمی اعلام این منطقه به عنوان ذخیره گاه زیست کره در سال ۱۹۷۶ میلادی بوده است که نشان دهنده قدمت حفاظت بین المللی از آن است.
گنو ابتدا در سال ۱۹۷۰ به عنوان پارک ملی تعیین شد که بالاترین سطح حفاظت در ایران است. سپس در ژوئن ۱۹۷۶ به عنوان ذخیره گاه زیست کره در شبکه جهانی یونسکو ثبت گردید. با این حال در سال ۱۹۸۳ به دلیل برخی ملاحظات مدیریتی وضعیت حفاظتی آن به منطقه حفاظت شده تنزل پیدا کرد. این تغییرات در طبقه بندی حفاظتی نشان دهنده چالش ها و پیچیدگی های مدیریت مناطق حفاظت شده است.
مهمترین فعالیت های انسانی در محدوده یا اطراف این ذخیره گاه شامل دامداری سنتی کشاورزی محدود در دشت ها فعالیت های مرتبط با اکوتوریسم و آموزش زیست محیطی است. این فعالیت ها نیازمند مدیریت دقیق هستند تا با اهداف حفاظتی ذخیره گاه در تضاد نباشند و زمینه توسعه پایدار را فراهم آورند. مشخصات کلی گنو تصویری از اهمیت اکولوژیکی و همچنین تعاملات انسانی در این منطقه ارزشمند ارائه می دهد.
تاریخچه و اهمیت جهانی گنو
تاریخچه حفاظت از منطقه گنو به دهه های پیش بازمی گردد و نشان دهنده اهمیت دیرینه این منطقه از نظر زیست محیطی است. تعیین آن به عنوان پارک ملی در سال ۱۹۷۰ اولین گام رسمی در جهت حفاظت جدی از منابع طبیعی گنو بود. این اقدام بر اساس ارزش های اکولوژیکی و تنوع زیستی منطقه صورت گرفت.
اهمیت جهانی گنو با ثبت آن در لیست ذخیره گاه های زیست کره یونسکو در سال ۱۹۷۶ به رسمیت شناخته شد. این ثبت گنو را به بخشی از شبکه جهانی مناطقی تبدیل کرد که هدفشان ترویج راهکارهای تلفیقی برای حفاظت از تنوع زیستی همراه با استفاده پایدار از منابع طبیعی است. این رویکرد تعامل میان انسان و طبیعت را در نظر می گیرد و به دنبال یافتن تعادلی میان نیازهای توسعه ای جوامع محلی و ضرورت های حفاظتی است.
علی رغم تنزل درجه حفاظتی به منطقه حفاظت شده در سال ۱۹۸۳ گنو همچنان به عنوان یک ذخیره گاه زیست کره ثبت شده در یونسکو باقی مانده است. این وضعیت دوگانه اهمیت جهانی منطقه را حفظ کرده و بر لزوم مدیریت یکپارچه و پایدار آن تأکید دارد. تاریخچه گنو نشان می دهد که حفاظت از مناطق طبیعی یک فرآیند پویا و مستمر است که نیازمند بازبینی و انطباق با شرایط مختلف است.
ثبت در لیست یونسکو
در ژوئن سال ۱۹۷۶ میلادی ذخیره گاه زیست کره گنو به طور رسمی در لیست شبکه جهانی ذخیره گاه های زیست کره برنامه انسان و زیست کره (MAB) یونسکو به ثبت رسید. این ثبت یک دستاورد مهم برای حفاظت از محیط زیست در ایران بود و گنو را در کنار سایر مناطق مهم طبیعی جهان قرار داد. هدف اصلی از ثبت یک منطقه به عنوان ذخیره گاه زیست کره ایجاد چارچوبی برای توسعه پایدار است که در آن حفاظت از تنوع زیستی با استفاده پایدار از منابع طبیعی و توسعه اقتصادی-اجتماعی جوامع محلی تلفیق می شود.
یونسکو ذخیره گاه های زیست کره را به عنوان سایت هایی برای آزمایش و نمایش رویکردهای مدیریت جامع زمین آب و تنوع زیستی معرفی می کند. ثبت گنو در این لیست به دلیل ویژگی های منحصربه فرد اکولوژیکی آن از جمله موقعیت گذرگاهی میان زاگرس و دشت های جنوب و تنوع زیستی ناشی از آن صورت گرفت. این اقدام اهمیت بین المللی گنو را برجسته کرد و توجه جامعه جهانی را به لزوم حفاظت از این منطقه جلب نمود.
ثبت گنو در شبکه جهانی ذخیره گاه های زیست کره یونسکو در سال ۱۹۷۶ اهمیت بین المللی این منطقه را به دلیل ویژگی های اکولوژیکی و تنوع زیستی خاص آن به رسمیت شناخت و بر لزوم توازن میان حفاظت و توسعه پایدار تأکید کرد.
این ثبت فرصت هایی را برای همکاری های بین المللی در زمینه تحقیقات آموزش و تبادل تجربیات در زمینه حفاظت و مدیریت ذخیره گاه های زیست کره فراهم می آورد. اگرچه وضعیت حفاظتی ملی گنو بعداً تغییر کرد اما جایگاه آن در شبکه جهانی یونسکو به عنوان یک سایت مرجع برای مطالعه و الگوبرداری در زمینه تعامل انسان و طبیعت حفظ شده است.
تنوع زیستی و اکوسیستم جنگل های حرا
ذخیره گاه زیست کره گنو به عنوان یک بوم سازگان کوهستانی دارای تنوع زیستی قابل توجهی است که تحت تأثیر موقعیت جغرافیایی و شرایط آب و هوایی متنوع آن قرار دارد. برخلاف نام بخش (که به جنگل های حرا اشاره دارد) اکوسیستم غالب در گنو کوهستانی است و تنوع زیستی آن شامل گونه های سازگار با این محیط است. این منطقه محل تلاقی دو منطقه زیست جغرافیایی پالئاریک و اورینتال است که به غنای گونه های جانوری به ویژه پرندگان آن افزوده است.
اکوسیستم کوهستان گنو با دشت های اطراف خود در تعامل است و این تعامل منجر به ایجاد شرایط اکوتونی یا بوم مرزی شده که خود عامل افزایش تنوع زیستی است. تغییرات ارتفاعی در گنو نیز سبب بروز شرایط بیوکلیماتیک متفاوتی می شود که هر کدام پوشش گیاهی و جانوری خاص خود را دارند. این پیچیدگی اکوسیستمی گنو را به یک منطقه ایده آل برای مطالعات اکولوژیکی تبدیل کرده است.
تنوع زیستی در گنو شامل گونه های گیاهی بومی و نادر انواع پستانداران پرندگان خزندگان دوزیستان و حتی گونه های ماهی منحصر به فرد است. حفاظت از این تنوع زیستی یکی از اهداف اصلی تعیین گنو به عنوان منطقه حفاظت شده و ذخیره گاه زیست کره بوده است. این اکوسیستم کوهستانی نقش مهمی در تنظیم رژیم آبی منطقه و همچنین فراهم آوردن منابع برای جوامع محلی ایفا می کند.
ویژگی های منحصربه فرد جنگل های حرا
اکوسیستم کوهستانی گنو دارای ویژگی های منحصربه فردی است که آن را از بسیاری دیگر از مناطق کوهستانی متمایز می کند. یکی از این ویژگی ها منشأ بودن آن برای پیامدهای اکولوژیک عمده در منطقه است. کوهستان به عنوان یک کانون جمع آوری آب نقش مهمی در تغذیه آبخوان ها و چشمه های دشت های اطراف دارد که برای کشاورزی و سکونتگاه های انسانی حیاتی است.
همچنین گنو منشأ بروز شرایط بیوکلیماتیک متفاوتی است. با افزایش ارتفاع دما کاهش یافته و میزان رطوبت و بارندگی تغییر می کند که این امر منجر به شکل گیری کمربندهای پوشش گیاهی مختلف در ارتفاعات گوناگون می شود. سیمای گیاهی گنو با افزایش ارتفاع به وضوح تغییر می کند از پوشش گیاهی سازگار با گرمای دشت در پایین دست تا گونه های مقاوم تر در ارتفاعات بالاتر.
وجود گونه های گیاهی آندمیک و کاملاً انحصاری در گنو یکی دیگر از ویژگی های برجسته آن است. این گونه ها تنها در این منطقه یافت می شوند و ارزش حفاظتی بسیار بالایی دارند. شرایط اکوتونی در مرز میان کوهستان و دشت نیز به تنوع گیاهی چشمگیری منجر شده زیرا گونه های هر دو اکوسیستم در این منطقه مرزی حضور دارند. این ویژگی ها گنو را به یک سایت کلیدی برای حفاظت از تنوع زیستی و مطالعات اکولوژیکی تبدیل کرده است.
حیات وحش در ذخیره گاه Can Gio
ذخیره گاه زیست کره گنو علیرغم اینکه یک اکوسیستم کوهستانی است میزبان طیف متنوعی از حیات وحش است که شامل پستانداران پرندگان خزندگان دوزیستان و ماهیان می شود. موقعیت جغرافیایی و تنوع زیستگاه ها در ارتفاعات مختلف زمینه را برای حضور گونه های مختلف فراهم آورده است. حیات وحش گنو بازتابی از شرایط اکولوژیکی منطقه و همچنین ارتباط آن با مناطق زیست جغرافیایی اطراف است.
حفاظت از گونه های جانوری ساکن در گنو یکی از اولویت های مدیریت این ذخیره گاه است. بسیاری از این گونه ها نقش مهمی در حفظ تعادل اکوسیستم ایفا می کنند از جمله کنترل جمعیت آفات پراکنش بذر گیاهان و نقش در زنجیره غذایی. وجود گونه های شاخص توجه بیشتری را به این منطقه جلب کرده و بر اهمیت حفاظتی آن می افزاید.
مطالعات حیات وحش در گنو به درک بهتر پراکنش گونه ها نیازهای زیستگاهی آن ها و چالش های حفاظتی پیش رو کمک می کند. این منطقه به عنوان یک پناهگاه برای گونه هایی که در دشت های اطراف تحت فشار هستند عمل می کند. تنوع حیات وحش گنو یکی از دلایل اصلی جذابیت این منطقه برای فعالیت های اکوتوریستی و آموزشی است.
گونه های جانوری شاخص
ذخیره گاه زیست کره گنو زیستگاه گونه های جانوری شاخصی است که برخی از آن ها از نظر حفاظتی اهمیت دارند. در میان پستانداران گونه هایی نظیر قوچ و میش کل و بز آهو گراز کفتار روباه معمولی تشی گرگ و خرگوش در این منطقه مشاهده می شوند. حضور این پستانداران بزرگ و کوچک نشان دهنده سلامت نسبی اکوسیستم های خشکی منطقه است.
یکی از گونه های بسیار ویژه در گنو ماهی آفانیوس گینوئیس (Aphanius guinois) است که در چشمه آب گرم منطقه زندگی می کند. این ماهی یک گونه بومی و منحصر به فرد است که زیستگاه آن بسیار محدود و حساس است و حفاظت از آن اهمیت ویژه ای دارد. وجود چنین گونه ای نشان دهنده ویژگی های خاص هیدرولوژیکی و زمین شناسی گنو است.
در میان دوزیستان منطقه نیز گونه هایی مانند وزغ بلوچی وزغ بی گوش معمولی وزغ سبز کرمان قورباغه مردابی بلوچی و قورباغه مردابی شناسایی شده اند. این گونه ها به زیستگاه های آبی مانند چشمه ها و آبگیرهای فصلی وابسته هستند و حضورشان نشان دهنده وجود منابع آبی مناسب در منطقه است. حفاظت از این گونه های شاخص نیازمند توجه به نیازهای زیستگاهی خاص آن ها است.
پرندگان ذخیره گاه
ذخیره گاه زیست کره گنو به دلیل موقعیت جغرافیایی خود که در مسیر گذرگاهی میان مناطق زیست جغرافیایی پالئاریک و اورینتال قرار دارد از تنوع بالایی در گونه های پرنده برخوردار است. این منطقه برای بسیاری از پرندگان مهاجر نیز اهمیت دارد و به عنوان یک ایستگاه میانی در مسیر مهاجرت آن ها عمل می کند. تنوع زیستگاه ها در گنو از دشت های خشک تا ارتفاعات کوهستانی طیف وسیعی از پرندگان را جذب می کند.
از گونه های پرنده شاخص که در گنو مشاهده می شوند می توان به هما (Gypatus barbatus) و تیهو (Ammoperdix griseogularis) اشاره کرد. هما یک پرنده شکاری بزرگ و باشکوه است که در مناطق کوهستانی زندگی می کند و حضور آن نشان دهنده سلامت اکوسیستم های کوهستانی بزرگ است. تیهو نیز پرنده ای بومی مناطق خشک و نیمه خشک است که در دامنه ها و شیب های کوهستانی گنو یافت می شود.
مطالعات پرنده نگری در گنو می تواند اطلاعات ارزشمندی در مورد الگوهای مهاجرت پراکنش گونه ها و وضعیت جمعیت پرندگان منطقه ارائه دهد. این تنوع پرندگان گنو را به مقصدی جذاب برای علاقه مندان به پرنده نگری تبدیل کرده است و بر اهمیت آن به عنوان یک منطقه کلیدی برای حفاظت از پرندگان در جنوب ایران تأکید می کند. حفاظت از زیستگاه های پرندگان در گنو برای بقای این گونه ها ضروری است.
گونه های گیاهی مهم
پوشش گیاهی ذخیره گاه زیست کره گنو تحت تأثیر شرایط آب و هوایی متنوع در ارتفاعات مختلف و همچنین قرارگیری در منطقه بوم مرزی قرار دارد. این منطقه میزبان گونه های گیاهی مهمی است که برخی از آن ها دارای ارزش حفاظتی بالا هستند. قسمت های پایین تر کوهستان دارای پوشش گیاهی پالئوتروپیکال است که شامل گونه هایی نظیر پرخ (Acacia tortortilis) آکاسیا چتری و کنار (Ziziphus sp.) می شود. این گونه ها سازگار با شرایط گرم و خشک دشت ها و دامنه های پایین هستند.
با افزایش ارتفاع ترکیب گونه های گیاهی تغییر می کند و گونه های مقاوم تر با شرایط کوهستانی ظاهر می شوند. گنو به دلیل دارا بودن گونه های گیاهی آندمیک و قابل توجه شهرت دارد. از جمله این گونه های آندمیک می توان به مهر خوش (Zhumeria majdae) بادام وندلبو (Wendelboi petrocephalus) پونه مظفریان (Menta Mozaffariani) و شاخ غزالی (Caralluma tuberculata) اشاره کرد. وجود این گونه های بومی که در هیچ جای دیگری یافت نمی شوند اهمیت حفاظتی گنو را دوچندان می کند.
ذخیره گاه گنو به دلیل دارا بودن گونه های گیاهی آندمیک و کاملاً انحصاری مانند مهر خوش بادام وندلبو پونه مظفریان و شاخ غزالی ارزش حفاظتی بسیار بالایی دارد و یک سایت کلیدی برای حفاظت از تنوع گیاهی در ایران محسوب می شود.
تنوع گیاهی چشمگیر در گنو به ویژه در مناطق اکوتونی نشان دهنده سلامت اکوسیستم و فراهم بودن شرایط برای رشد گونه های مختلف است. حفاظت از زیستگاه های این گونه های گیاهی مهم به ویژه گونه های آندمیک برای حفظ تنوع زیستی منطقه و ارزش اکولوژیکی آن ضروری است. مطالعات گیاه شناسی در گنو به شناسایی دقیق تر گونه ها پراکنش آن ها و نیازهای اکولوژیکی شان کمک می کند.
گردشگری و فعالیت ها در Can Gio
ذخیره گاه زیست کره گنو با توجه به ویژگی های طبیعی و تنوع زیستی خود پتانسیل قابل توجهی برای فعالیت های مرتبط با گردشگری و اکوتوریسم دارد. فعالیت های انسانی در این منطقه شامل اکوتوریسم نیز می شود که به بازدیدکنندگان امکان می دهد از زیبایی های طبیعی و حیات وحش منطقه لذت ببرند البته با تأکید بر اصول پایداری و کمترین تأثیر بر محیط زیست. اکوتوریسم می تواند منبع درآمدی برای جوامع محلی باشد و آگاهی عمومی را نسبت به اهمیت حفاظت از منطقه افزایش دهد.
علاوه بر اکوتوریسم فعالیت های دیگری نظیر دامداری و کشاورزی نیز در اطراف یا بخش هایی از منطقه انجام می شود که نیازمند مدیریت دقیق برای کاهش تعارض با اهداف حفاظتی است. آموزش زیست محیطی یکی دیگر از فعالیت های مهم در گنو است که با هدف افزایش دانش و آگاهی مردم محلی دانش آموزان و بازدیدکنندگان نسبت به ارزش های طبیعی منطقه و چگونگی حفاظت از آن ها صورت می گیرد.
فعالیت های گردشگری در گنو می تواند شامل پیاده روی در مسیرهای مشخص شده پرنده نگری بازدید از چشمه آب گرم و مطالعه گونه های گیاهی و جانوری باشد. این فعالیت ها باید به گونه ای برنامه ریزی و اجرا شوند که کمترین اختلال را در اکوسیستم ایجاد کنند و به حفظ یکپارچگی زیستگاه ها کمک نمایند. توسعه پایدار گردشگری نیازمند همکاری میان مسئولین حفاظت جوامع محلی و فعالان بخش گردشگری است.
بهترین زمان برای بازدید
تعیین بهترین زمان برای بازدید از یک منطقه کوهستانی در اقلیم گرم و خشک مانند گنو به شرایط آب و هوایی فصلی بستگی دارد. به طور کلی ماه های خنک تر سال برای بازدید از چنین مناطقی مناسب تر هستند. فصل پاییز و زمستان و همچنین اوایل فصل بهار معمولاً دارای دماهای معتدل تری هستند و شرایط برای پیاده روی طبیعت گردی و مشاهده حیات وحش دلپذیرتر است.
در فصول گرم سال به ویژه تابستان دما در منطقه گنو می تواند بسیار بالا باشد که ممکن است بازدید را دشوار کند. بنابراین اگرچه دسترسی به منطقه در تمام فصول سال امکان پذیر است اما برای تجربه بهتر و راحت تر توصیه می شود در نیمه دوم سال یا اوایل بهار برنامه ریزی سفر انجام شود. در این فصول پوشش گیاهی نیز ممکن است شاداب تر باشد و فعالیت جانوران بیشتر.
همچنین شرایط آب و هوایی محلی می تواند متغیر باشد بنابراین پیش از سفر بررسی وضعیت آب و هوا منطقه توصیه می شود. برنامه ریزی برای بازدید در زمان های مناسب به بازدیدکنندگان کمک می کند تا از زیبایی های طبیعی گنو به بهترین شکل ممکن لذت ببرند و در عین حال کمترین فشار را بر اکوسیستم منطقه وارد کنند. توجه به زمان بازدید بخشی از گردشگری مسئولانه است.
نحوه دسترسی به ذخیره گاه
ذخیره گاه زیست کره گنو در فاصله حدود ۳۰ کیلومتری شمال غربی شهر بندرعباس در استان هرمزگان واقع شده است. بندرعباس به عنوان یکی از شهرهای بزرگ و مهم جنوب ایران دارای زیرساخت های حمل و نقل مناسبی است و از طریق جاده هواپیما و قطار قابل دسترسی است. پس از رسیدن به بندرعباس برای دسترسی به ذخیره گاه گنو باید از مسیرهای جاده ای به سمت شمال غربی شهر حرکت کرد.
مسیر دقیق دسترسی به بخش های مختلف ذخیره گاه ممکن است بسته به نقطه مورد نظر برای بازدید (مانند ورودی های اصلی مسیرهای پیاده روی یا چشمه آب گرم) متفاوت باشد. معمولاً جاده های آسفالته تا نزدیکی منطقه وجود دارند و سپس ممکن است نیاز به استفاده از مسیرهای فرعی تر خاکی باشد. توصیه می شود پیش از سفر اطلاعات دقیقی در مورد مسیرهای دسترسی به دست آورده و در صورت نیاز از راهنمایان محلی کمک گرفت.
توجه به شرایط جاده ها به ویژه در فصول بارندگی اهمیت دارد. همچنین برخی از بخش های ذخیره گاه ممکن است نیازمند مجوزهای خاص برای بازدید باشند بنابراین هماهنگی با اداره حفاظت محیط زیست استان هرمزگان پیش از سفر توصیه می شود. دسترسی مناسب به گنو امکان بازدید و بهره مندی از این منطقه ارزشمند را برای محققان اکوتوریست ها و عموم مردم فراهم می آورد.
حفاظت و چالش های پیش رو
حفاظت از ذخیره گاه زیست کره گنو یک فرآیند پیچیده است که نیازمند اقدامات مدیریتی مستمر و توجه به چالش های مختلف زیست محیطی و انسانی است. تاریخچه تغییر وضعیت حفاظتی منطقه از پارک ملی به ذخیره گاه زیست کره و سپس به منطقه حفاظت شده نشان دهنده پیچیدگی ها و ملاحظات مدیریتی است که در طول زمان مطرح بوده اند. هدف اصلی اقدامات حفاظتی حفظ یکپارچگی اکوسیستم کوهستانی گنو و تنوع زیستی آن است.
مدیریت یک ذخیره گاه زیست کره بر اساس سه کارکرد اصلی استوار است: حفاظت از تنوع زیستی و اکوسیستم ها توسعه پایدار با استفاده از منابع طبیعی و پشتیبانی لجستیکی شامل تحقیق آموزش و پایش. در گنو نیز تلاش می شود تا این کارکردها به صورت هماهنگ اجرا شوند. با این حال فعالیت های انسانی و تغییرات محیط زیست می توانند چالش هایی را برای دستیابی به این اهداف ایجاد کنند.
چالش های پیش روی حفاظت در گنو می تواند شامل فشار ناشی از دامداری بیش از حد برداشت بی رویه از منابع گیاهی توسعه زیرساخت ها تغییرات اقلیمی و همچنین نیاز به افزایش آگاهی و مشارکت جوامع محلی در فرآیندهای حفاظتی باشد. مدیریت موفق گنو نیازمند برنامه ریزی جامع اجرای دقیق مقررات و همکاری میان همه ذینفعان است.
اقدامات حفاظتی
اقدامات حفاظتی در ذخیره گاه زیست کره گنو در طول دهه های گذشته شامل تعیین و اجرای سطوح مختلف حفاظتی بوده است. آغاز این اقدامات با تعیین منطقه به عنوان پارک ملی در سال ۱۹۷۰ صورت گرفت که بالاترین سطح حفاظت قانونی را فراهم می آورد. این اقدام بر اساس ارزش های برجسته طبیعی و اکولوژیکی گنو صورت پذیرفت.
سپس در سال ۱۹۷۶ ثبت گنو در شبکه جهانی ذخیره گاه های زیست کره یونسکو یک چارچوب بین المللی برای حفاظت و توسعه پایدار منطقه فراهم آورد. اگرچه این ثبت به معنای تغییر در قوانین ملی حفاظت نبود اما بر اهمیت جهانی منطقه تأکید کرده و امکان همکاری های بین المللی را فراهم آورد. تغییر وضعیت به منطقه حفاظت شده در سال ۱۹۸۳ نیز بخشی از فرآیندهای مدیریتی ملی بود که ممکن است به دلایل مختلفی از جمله بازنگری در اولویت ها یا چالش های اجرایی صورت گرفته باشد.
علاوه بر تعیین سطوح حفاظتی اقدامات دیگری نظیر پایش جمعیت گونه های جانوری و گیاهی اجرای برنامه های آموزشی برای جوامع محلی و بازدیدکنندگان کنترل و نظارت بر فعالیت های انسانی در منطقه و تلاش برای احیای زیستگاه های آسیب دیده نیز بخشی از اقدامات حفاظتی در گنو محسوب می شوند. این اقدامات با هدف حفظ سلامت اکوسیستم و تضمین بقای تنوع زیستی منطقه انجام می گیرند.
تهدیدهای زیست محیطی
ذخیره گاه زیست کره گنو مانند بسیاری از مناطق حفاظت شده دیگر با تهدیدهای زیست محیطی مختلفی روبرو است که بقای اکوسیستم ها و تنوع زیستی آن را به خطر می اندازد. یکی از مهمترین تهدیدها فشار ناشی از فعالیت های انسانی مانند دامداری سنتی و کشاورزی در اطراف منطقه است. چرای بیش از حد دام می تواند منجر به تخریب پوشش گیاهی و فرسایش خاک شود در حالی که کشاورزی ممکن است نیازمند برداشت آب از منابعی باشد که برای اکوسیستم های طبیعی حیاتی هستند.
برداشت غیرمجاز از گیاهان دارویی یا صنعتی شکار غیرقانونی گونه های جانوری و همچنین تخریب زیستگاه ها برای توسعه زیرساخت ها یا فعالیت های اقتصادی دیگر نیز می توانند تهدیدهای جدی برای گنو باشند. تغییرات اقلیمی نیز یک چالش بلندمدت است که می تواند بر رژیم بارندگی دما و در نتیجه بر پوشش گیاهی و توزیع گونه های جانوری تأثیر بگذارد.
فشار ناشی از دامداری و کشاورزی برداشت بی رویه منابع طبیعی و تغییرات اقلیمی از جمله تهدیدهای زیست محیطی هستند که مدیریت پایدار و اقدامات حفاظتی مؤثر برای مقابله با آن ها در ذخیره گاه زیست کره گنو ضروری است.
مقابله با این تهدیدها نیازمند رویکردهای مدیریتی جامع است که شامل اجرای قوانین و مقررات افزایش آگاهی عمومی همکاری با جوامع محلی برای ترویج شیوه های معیشتی پایدار و همچنین انجام تحقیقات برای درک بهتر تأثیرات تهدیدها و یافتن راهکارهای مؤثر حفاظتی می شود. حفاظت از گنو نیازمند تلاش مشترک و پایدار همه ذینفعان است.
ذخیره گاه زیست کره Can Gio در کدام کشور قرار دارد؟
ذخیره گاه زیست کره گنو که در این مقاله به آن پرداخته شد در استان هرمزگان در جنوب ایران و در نزدیکی شهر بندرعباس واقع شده است. این منطقه یک اکوسیستم کوهستانی است.
آیا بازدید از Can Gio برای عموم آزاد است؟
بله با توجه به اینکه اکوتوریسم یکی از فعالیت های انسانی در ذخیره گاه زیست کره گنو محسوب می شود بازدید از این منطقه برای عموم مردم با رعایت مقررات و ضوابط مربوط به مناطق حفاظت شده امکان پذیر است.
اولین بار ذخیره گاه زیست کره Can Gio چه زمانی به ثبت رسید؟
ذخیره گاه زیست کره گنو در ژوئن سال ۱۹۷۶ میلادی به طور رسمی در لیست شبکه جهانی ذخیره گاه های زیست کره برنامه انسان و زیست کره یونسکو به ثبت رسید.
