آیا بارورسازی ابر ها موجب بروز سیل های شدید اخیر است؟

وقوع سیل در برخی از کشور ها طی چند هفته اخیر این سوال را مطرح می کند که آیا بارورسازی ابر ها موجب بروز چنین سیل های شدیدی شده یا دلایل دیگری پس این پرده پنهان است؟

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری لاکو به نقل از تایم، مقامات امارات متحده عربی اغلب حتی سعی می کنند باران تولید کنند بطوریکه چندی پیش مرکز ملی هواشناسی این کشور، هواپیما هایی را برای تزریق مواد شیمیایی به ابر ها فرستاد تا سعی کنند مقداری بارش باران را تحریک کنند.

اما این بار خیلی بیش از انتظارشان باران بارید. شهر دُبی با بارش های سیل آسا مواجه شد و سیل بسیاری از بخش های شهر، از جمله مدارس و فرودگاه اصلی آن را تعطیل کرد. در این حادثه دست کم یک مرد که ماشینش را آب برد و همچنین حداقل 18 نفر دیگر از جمله دانش آموزان یک اتوبوس در عمان، کشور همسایه امارات کشته شدند.

دفتر رسانه دولتی امارات متحده عربی اعلام کرد که این شدیدترین بارندگی ثبت شده در 75 سال گذشته بوده و آن را «یک رویداد استثنایی» خوانده است. آبی که طی یک روز بارندگی از آسمان این شهر بارید بیش از میزان معمول طی یک سال بود.

اکنون، بسیاری از مردم عملیات بارورسازی ابر ها را متهم اصلی وقوع این سیل می دانند. اما کارشناسان می گویند اگرچه بارور شدن ابر ها ممکن است بارندگی را افزایش داده باشد، اما نسبت دادن چنین باران ویرانگری به آن، اشتباه است.

«روزالین پرینسلی» «Roslyn Prinsley» رییس راه حل های بلایای طبیعی در موسسه اقلیم، انرژی و راه حل های بلایای طبیعی در دانشگاه ملی استرالیا می گوید: بعید است بارور شدن ابر ها باعث سیل شود.

این اولین بار نیست که بارورسازی ابر ها عامل وقوع سیل در دبی و یا هر جای دیگری در سراسر جهان معرفی می شود. در ماه فوریه، کاربران رسانه های اجتماعی، مقاماتی را که در یک برنامه آزمایشی بارورسازی ابر ها در کالیفرنیا کار می کردند، به ایجاد طوفان در این ایالت متهم کردند با وجود آنکه این فناوری حتی قبل از وقوع طوفان های مورد بحث، استفاده نشده بود.

در استرالیا در سال 2022، در حالی که کشور شاهد بارندگی های سیل آسا شده بود، کاربران رسانه های اجتماعی یک کلیپ خبری قدیمی را بازنشر کردند که در آن سوال می شد آیا ارتباطی بین بارور شدن ابر ها و سیل وجود دارد یا خیر و حقیقت سنج ها پاسخ می دادند: ارتباطی وجود ندارد.

باروری ابر چیست؟ چگونه کار می کند؟ آیا مردم واقعا باید نگران آن باشند؟ در ادامه این گزارش به این سوالات پاسخ می دهیم.

باروری ابر ها چگونه کار می کند؟

در اصل، باروری ابرها، بازآفرینی مصنوعی فرآیندی است که طی آن باران و برف به طور طبیعی روی می دهند: در ابر های معمولی، قطرات میکروسکوپی بخار آب به ذرات معلق جوی مانند گرد و غبار یا گرده یا نمک حاصل از دریا جذب می شوند. هنگامی که قطرات آب به اندازه کافی در اطراف این هسته ها جمع شوند، بلور های یخ تشکیل شده و سقوط می کنند.

ابر ها معمولا توسط هواپیما های مجهز و همچنین ژنراتور های زمینی، با کاشت ذراتی، معمولا یدید نقره، در داخل و اطراف ابر های انتخاب شده به عنوان هسته، بارور می شوند و فرآیند بارش را آغاز می کنند.

آیا هرگز بارور سازی ابر ها کار کرده است؟ 

از زمانی که شیوه اصلاح آب و هوا با تلقی های آینده نگرانه در دهه 1940 معرفی شد، به طور منظم در سراسر جهان، از امارات متحده عربی گرفته تا چین و آمریکا، برای طیف گسترده ای از اهداف مورد استفاده قرار گرفته است. اگرچه بیشتر، دولت هایی که با خشکسالی مواجه بودند به باروری ابر ها متوسل شدند، اما برای برخی از بزرگترین رویداد های جهانی نیز از این شیوه استفاده شده است از پاکسازی آلودگی شهری و اطمینان از آسمان آبی در المپیک 2008 پکن گرفته تا دور زدن ابر های رادیواکتیو منتهی به مسکو در پی فاجعه هسته ای چرنوبیل. گفتنی است آمریکا از این ابزار برای ممانعت از حرکت طرف مقابل خود در طول جنگ ویتنام استفاده کرد و همین امر موجب شد سازمان ملل تغییر آب و هوا را در زمان جنگ ممنوع اعلام کند.

امارات متحده عربی به دلیل کم بارانی اش، طی دهه های اخیر، سرمایه گذاری هنگفتی برای بارورسازی ابر ها از جمله اعطای اقامت دایم به متخصصان و تامین بودجه برنامه های تحقیقاتی برای شناسایی بهتر قابلیت بارورسازی ابر ها انجام داده است.

اما علم در مورد اینکه چگونه بارورسازی ابر ها موثر واقع می شود، به نتیجه ای نرسیده است. در سال 2003، شورای ملی تحقیقات آمریکا به این نتیجه رسید که «هنوز هیچ مدرک علمی قانع کننده ای» در مورد اثربخشی این کار در آن زمان وجود ندارد. با این حال، یک مطالعه مهم در سال 2020 نشان داد که بارورسازی ابر ها کار می کند، اما محققان در مورد محدودیت های آن شفاف سخن می گویند.

مقامات هواشناسی امارات متحده عربی می گویند عملیات بارورسازی ابر ها می تواند میزان بارندگی را 10 تا 30 درصد افزایش دهد در حالی که تخمین مقامات کالیفرنیا برای برنامه خودشان 5 تا 10 درصد است. موسسه تحقیقات بیابان (DRI) گروه تحقیقاتی ایالت نوادا، اعلام کرده است بارورسازی ابر ها می تواند بارش فصلی را تا حدود 10 درصد افزایش دهد، در حالی که سازمان جهانی هواشناسی در سال 2019 ارزیابی کرد تاثیر بارورسازی ابر ها از تقریبا هیچ تا 20 درصد است. موفقیت در تولید باران به طور قابل توجهی به شرایط جوی مانند دمای باد و ابر بستگی دارد.

به همین دلیل است که کارشناسان به مردم در انتقاد از بارورسازی ابرها، حق می دهند. تاثیر آن اغلب اغراق آمیز است در حالی که می تواند بارندگی را افزایش دهد، اما سایر عوامل طبیعی و غیر طبیعی نقش بسیار بیشتری در ایجاد سیل دارند.

آیا باید نگران بارور سازی ابر ها بود؟

تصورات غلطی در مورد بارور شدن ابر ها وجود دارد از جمله اینکه این کار باعث ایجاد آنچیزی می شود که با عنوان «راه های شیمیایی» شناخته می شود همان رگه های ابر مانند سفید در آسمان. موسسه تحقیقات بیابان می گوید این رگه ها در واقع «پَس دَمه» یا ابر خطی هستند همان دنبالهٔ سپید رنگی که هواپیمای جت در آسمان از خود باقی می گذارد و معادل هوانوردی بخار قابل مشاهده در یک صبح سرد» است. آنها «هیچ ارتباطی با فعالیت های باروری ابرها» ندارند.

اما دلایل دیگری برای شک و تردید در مورد بارور سازی ابر ها نیز وجود دارد. منتقدان استدلال می کنند بارور شدن ابر ها در یک منطقه ممکن است به سادگی باران را از منطقه دیگر محروم کند، زیرا ابر ها قبل از اینکه بخواهند، بارندگی را به طور ناگهانی آغاز می کنند.

برخی دیگر، نگرانی های خود را در مورد خطرات مواد شیمیایی مورد استفاده در باروری ابر ها برای سلامتی ابراز کرده اند. یدید نقره، یک ماده رایج مورد استفاده، ممکن است برای حیوانات سمی باشد اگرچه دیگران اصرار دارند که بی خطر است.

«لورا کول» «Laura Kuhl» استاد سیاست عمومی در دانشگاه نورث ایسترن طی مقاله ای در نشریه ای برای بولتن دانشمندان اتمی، می گوید بارورسازی ابر ها ممکن است به دلیل این عدم قطعیت ها «بیشتر ضرر داشته باشد تا فایده» و با توجه به اثربخشی محدود آن، حس «خوش بینی فنی» را ترویج می کند که «می تواند محرک های ساختاری عمیق تر آسیب پذیری مانند استفاده ناپایدار از آب و توزیع نابرابر دسترسی به آب را پنهان کند.»

مقصر وقوع این سیل ها کیست؟

شدت سیل اخیر در دبی می تواند تا حد زیادی به این دلیل باشد که این کشور همیشه خشک، زیرساخت های زهکشی موثری برای مقابله با بارندگی های شدید ایجاد نکرده است. اما کارشناسان خاطرنشان می کنند که دلیل اصلی چنین رویداد های شدید آب و هوایی تغییرات اقلیم است، زیرا هوای گرمتر می تواند آب بیشتری را در خود نگه دارد که پس از آن منجر به بارش شدیدتر و سیل در برخی مناطق می شود.

پرینسلی می گوید وقتی صحبت از گرمایش جهانی و پدیده های مخرب فزاینده آب و هوایی می شود، مردم خیلی بیشتر از فناوریِ بارور کردن ابرها، باید نگران گاز های گلخانه ای ناشی از فعالیت های انسانی باشند که جو را برای چنین بارش های شدیدی «بارور» می کند.

وی افزود: تغییر اقلیم در کنار آب و هوای طبیعی و فرآیند های اقلیمی علت بسیاری از پدیده های شدید آب و هوایی است که در سراسر جهان شاهد آن هستیم. بارورسازی ابر ها برای ایجاد باران در ابر های عصیانگر استفاده می شود. همانطور که در سراسر جهان اتفاق می افتد، احتمال اینکه خود طوفانِ همراه با رعد و برق باعث سیل شدید در دبی به دلیل بارندگی شدید ناشی از تغییرات اقلیم شده باشد خیلی بیشتر است.